فتق دیسک کمر

بين هر مهره در ستون فقرات و در قسمت انحنای 5 مهر کمری، صفحه غضروفی به نام ديسک قرار گرفته است. هر ديسک متشکل از دو قسمت، يک لايه خارجی يه نام فيبرهای حلقوی و هسته مركزی ‍‍ژل مانند كه قسمت اعظم آن را آب تشكيل داده است.

هنگامی كه فتق (بيرون زدگی) ديسک اتفاق می افتد، ديسک ممكن است به طناب نخاعی و يا اعصاب ستون فقرات فشار آورد. در فتق ديسک، با برآمدن و یا پاره شدن لايه خارجی ديسک، مايع و مواد هسته مركزی بيرون می ريزند. ديسک ناسالم مايع خود را از دست می دهد و حالت اسفنجی و انعطاف پذيری آن كاهش می يابد.

انواع مختلف از فتق دیسک نخاعی

از جمله انواع مختلف فتق دیسک نخاعی می توان به موارد زیر اشاره داشت:

1- برآمدگی دیسک (پروتروژن): برآمدگی دیسک یا همان disc bulge زمانی رخ می‌دهد که دیسک نخاعی و لیگامنت‌های مربوط به آن سالم و بدون مشکل باشند و در کنار هم به رشته های عصبی فشار وارد کنند.

2- بیرون زدگی دیسک (اکستروژن): بیرون زدگی دیسک زمانی رخ می‌دهد که بخش بیرونی دیسک نخاعی پاره شود و به بخش داخلی و ژله مانند دیسک اجاره بیرون آمدن را بدهد. بیرون زدگی دیسک ممکن است در شرایطی رخ دهد که لیگامنت ها سالم بوده یا آسیب دیده باشند.

3- جدا شدن دیسک: این مشکل زمانی رخ می‌دهد که بخش مرکزی و ژله مانند دیسک از داخل آن خارج شده و از بخش اصلی دیسک کاملا جدا شود.

علائم فتق دیسک کمر چیست؟

امکان اینکه بدون هیچ علامتی دچار فتق دیسک شوید وجود دارد اما میتوان با عکسبرداری مشخص نمود. اما بعضی از دیسک‌های فتقی علامت داشته و علامت آنها درد می‌باشد.

بیشتر دیسک‌های فتقی در پایین کمر خود را نشان می‌دهند، هرچند که امکان فتق دیسک‌های گردن هم وجود دارد. شایع ترین علائم فتق دیسک‌ها شامل:

1. درد دست‌ها و پاها:
   اگر فتق دیسک شما در پایین کمر باشد، عموما شدیدترین میزان درد در باسن، ران و ماهیچه ساق پا خود را نشان می دهد. همچنین این درد ممکن است بخش‌هایی از پارا نیز شامل شود. اگر دیسک شما در ناحیه گردن دچار فتق شده باشد، عموما در در ناحیه شانه و دست شدیدتر می‌باشد. این درد عموما هنگام عطسه، سرفه و یا تکان دادن ستون فقرات بیشتر می‌شود.
2. بی حسی و یا سوزن سوزن شدن:
   مبتلایان به فتق دیسک کمر عموما احساس بی حسی و سوزن سوزن شدن در بخشی از بدن که تحت تاثیر فتق می‌باشد، دارند.
3. ضعف:
   ماهیچه‌هایی که در رابطه با دیسک هستند، ممکن است ضعیف شوند. این ضعف ماهیچه‌ها می‌تواند باعث عدم تعادل و تلوتلو خوردن شود.

• درد دیسک کمر عموما کم کم شروع شده و در حین نشستن و پاشدن، در شب‌ها، هنگام سرفه، عطسه و یا خندیدن و یا خم شدن و یا راه رفتن بیش از حد درد شدیدتر می شود.

عواملی که خطر فتق دیسک کمر را افزایش می دهند عبارتند از:

1. جنسیت:
   مردان نسبت به خانم ها در گروه سنی ۳۵ تا ۵۰ سال بیش تر به این بیماری مبتلا می شوند.
2. برداشتن اجسام به طور ناصحیح:
   زمانی كه از عضلات كمری و ستون فقرات بیش تر از عضلات پا ها برای یرداشتن اجسام سنگین كمک می گیرید و یا حین بلند كردن اجسام چرخشی در ستون فقرات ایجاد شود، مهره های كمر بیش تر مستعد فتق دیسک می باشند.
3. چاقی:
   داشتن اضافه وزن دیسك های پایینی كمر را در معرض آسیب بیش تری قرار می دهد.
4. انجام فعالیت های مكرر با نیروهای زیاد:
   خیلی از مشاغل كه نیاز به بلندكردن اجسام، كشیدن و نیز خم كردن های مداوم كمر دارند، افراد را بیش تر در معرض آسیب قرار می دهد.
5. وضعیت نشتن طولانی مدت:
   نشستن های طولانی مدت و یا رانندگی مسافت های زیاد، فشار بسیاری را بر مهره های كمری وارد می كند.
6. سبك زندگی ساكن:
   ورزش منظم برای جلوگیری بسیاری از مشكلات پزشكی از جمله فتق دیسک پیشنهاد می گردد.
7. سیگار كشیدن:
   بیان شده است سیگار كشیدن میزان مصرف اكسیژن توسط دیسک را كاهش و سرعت تخریب دیسک را افزایش می دهد.

بیشتر بخوانید : لیزر پرتوان در درمان دیسک کمر درد، فواید آن

علت فتق دیسک کمر

دلایل شایع و عوامل مؤثر در بروز فتق دیسک کمری عبارتند از:

1. ساییدگی ناشی از افزایش سن در قسمت لایه خارجی دیسک، احتمال بروز این عارضه در سنین بالاتر را افزایش می‌دهد.
2. وضعیت نامناسب بدنی مانند نشستن، راه رفتن یا بلند کردن اجسام به روش نادرست می‌تواند سبب تشدید علائم فتق دیسک کمر شود.
3. آسیب‌دیدگی مانند بلند کردن اجسام به روش غیر صحیح؛ افرادی که به طور مداوم کارهای سنگین انجام می‌دهند بیشتر در معرض بروز فتق دیسک کمر قرار دارند.
4. چاقی، زیرا اضافه وزن باعث وارد شدن فشار بیشتر بر دیسک‌ها در قسمت پایین کمر می‌شود.

فتق و بیرون زدگی دیسک چگونه باعث درد می‌شود؟

وقتی لایه ضخیم خارجی دیسک پاره می‌شود ، ماده ژل مانندی از آن خارج می‌شود. این ماده به عنوان فتق در نظر گرفته می‌شود.

پارگی دیسک می‌تواند ناشی از فشار بیش از حد به ستون مهره از طریق آسیب یا ضربه باشد که می‌تواند منجر به فشرده شدن اعصاب در ستون فقرات شود، یا ممکن است ترکیبات شیمیایی موجود در ماده باعث تحریک و التهاب ریشه عصب شود.

این برآمدگی می‌تواند بر اعصاب موجود در ناحیه فشار وارد کند و “به نظر می‌رسد” در اثر درد در بدن فعال می‌شوند و به مغز پیام می‌رسانند و می‌گویند جایی از بدن آسیب دیده است.

وقتی این اتفاق می‌افتد، مشکلاتی مانند کمردرد، درد در ناحیه‌ای که توسط عصب‌های آسیب‌دیده تأمین می‌شود، بی‌حسی و یا ضعف ناحیه درگیر و افزایش رفلکس و اسپاستیک آناتومی درگیر را تجربه خواهید کرد. اگر نخاع در ناحیه پارگی دیسک درگیر باشد، ممکن است فلج کامل پاها رخ دهد.

نکاتی در مورد فتق دیسک

• دیسک‌ها، پدهایی هستند که مانند بالشتک‌هایی بین مهره ها عمل می‌کنند و ضرباتی که به دلیل حرکت بدن بر روی ستون فقرات اعمال می‌شود را به حداقل می‌رسانند.
• هر دیسک مانند یک دونات (پیراشکی) ژله‌ای می‌باشد که قسمت مرکزی آن نرم‌تر می‌باشد و نوکلئوس پالپوزوس نامیده می‌شود.
• پارگی غیر عادی مرکز دیسک، فتق، پارگی، هرنی یا بیرون زدگی دیسک نامیده می‌شود.
• رایج‌ترین قسمتی از ستون فقرات که دچار فتق و پارگی دیسک می‌شود، بین مهره‌های چهارم و پنجم کمری، در پایین کمر می‌باشد.
• اگر فتق دیسک به اندازه کافی بزرگ باشد، بافت دیسک ممکن است که بر روی اعصاب مهره مجاور (اعصابی که از مهره در محل بیرون زدگی دیسک خارج می‌شوند) فشار وارد کند.
• بسته به شدت علائم دیسک کمر، درمان‌های مختلفی برای فتق و پارگی دیسک به کار برده می‌شود که عبارتند از طب فیزیکی، داروهای شل کننده عضلات، داروهای ضد درد و ضد التهاب، تزریق موضعی کورتیزون (تزریق اپیدورال کمر) و عمل جراحی باز و بسته.

درمان های فتق دیسک

درمان فتق دیسک به شدت و وضعیت آن بستگی دارد. درمان‌ها شامل درمان محافظتی تا جراحی می‌باشد.

1. معاینه و انتظار:
   در مواردی كه درد قابل تحمل است و علایم در حال بهبودی می‌باشند، عموما درمان خاصی را نیاز ندارند.
2. استراحت:
   مواردی كه درد خیلی شدید است ممكن است نیاز شود چندین روز استراحت مطلق باشید و یا پزشک توصیه می‌كند كه سطح فعالیت‌های خود را محدود نمایید.
3. درمان داروئی:
   داروهای مسكن و ضد التهابی می تواند در كاهش درد موثر باشد.
4. فیزیوتراپی:
   تمرینات خاص ورزشی می‌تواند عضلات پشت و شكم را تقویت نموده و در كاهش درد موثر است.
5. تزریق استروئید:
   برای درد های خیلی شدید تزریق استروئید جهت كاهش درد انجام می‌پذیرد.
6. كمربند یا كرست های كمری:
   كرست كمری ستون فقرات را با انتقال وزن به لگن حمایت می‌نماید. همچنین حركات اضافی خم و صاف شدن كمر را محدود نموده و درد را كاهش می دهد. بسته به شدت علائم و نظر پزشک نوع نرم یا سخت كرست كمری قابل استفاده است.
7. درمان جراحی:
   بسیاری از افراد مبتلا به فتق دیسک كمری نیاز به جراحی ندارند ولی در مواردی كه علائم بسیار شدید است و احتمال آسیب نخاع و علایم عصبی وجود دارد، طبق نظر پزشک جراحی اولویت دارد.

برای پیشگیری از فتق دیسک کمر باید چه کنیم؟

1. ورزش نمایید:
   تقویت ماهیچه‌های تنه به ثبات ستون فقرات کمک می‌نماید.
2. قرار گرفتن در وضعیت مناسب:
   وضعیت مناسب فشار برروی دیسک و ستون فقرات را کاهش می‌دهد. هنگام نشستن بخصوص در دوره‌های طولانی مدت پشت خود را صاف و تراز نگه داشته و قوز نکنید. هنگام برداشتن اجسام سنگین فشار را برروی پاهای خود وارد کنید، نه بر کمر خود.
3. تناسب اندام:
   وزن اضافی باعث فشار بیش از حد برروی ستون فقرات و دیسک‌ها شده و حفظ تناسب اندام به شما در پیشگیری از ابتلا به دیسک کمر کمک می‌نماید.

عوارض فتق دیسک بین مهره ای چیست؟

فتق دیسک شدید درمان نشده می‌تواند منجر به آسیب دائمی عصب شود. در موارد بسیار نادر، یک دیسک مشکل‌دار می‌تواند تکانه‌های عصبی به اعصاب cauda equina (شبکه انتهایی ستون فقرات) در قسمت تحتانی کمر و پاها را قطع کند. اگر این اتفاق بیفتد، ممکن است کنترل روده یا مثانه را از دست بدهید.

یکی دیگر از عوارض طولانی مدت به عنوان بی‌حسی زین (نخاعی) شناخته می‌شود. در این حالت، دیسک روی اعصاب فشار می‌آورد و باعث می‌شود حس قسمت‌های داخلی ران، قسمت پشت پاها و اطراف رکتوم خود را از دست دهید.