آرتروز زانو، رایج‌ترین شکل آرتروز و یک بیماری دژنراتیو مفصلی است که غضروف انتهای استخوان زانو را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

در افراد مبتلا به آرتروز و ساییدگی مفصل زانو (OA)، غضروف انتهای استخوان، دچار فرسایش می‌شود که این منجر به رشد بیش از حد استخوان زیرین می‌گردد. به مرور زمان این غضروف سفت و خشک شده و نهایتاً تجزیه و تخریب می‌شود.

از آنجا که آرتروز زانو اغلب روال تخریبی پیش‌رونده و برگشت‌ناپذیر دارد، اهداف درمانی، شامل بهبود عملکرد و کنترل درد بیماران می‌باشد.

اقدام به درمان زود هنگام می‌تواند احتمال حفظ یکپارچگی مفصل و عملکرد آن را برای سال‌های بعد و یا حتی تا آخر عمر افزایش دهد. در مرحله اول بیماری، می‌توان آن را با مصرف برخی از داروها و یا تزریق درمان کرد.

اما زمانی که به بخش زیادی از غضروف زانو آسیب وارد شده باشد، جراحی بهترین درمان آرتروز یا ساییدگی مفصل زانو خواهد بود.

علائم ساییدگی زانو

از علائمی که با مشاهده آن ها می‌توانید به متخصص مربوطه مراجعه کنید تا راه‌های درمان خود را هر چه زودتر در پیش بگیرید شامل موارد زیر می باشد.

• درد
• خشکی و سفیدی زانو
• کاهش حرکت مفصل
• احساس سایش و ترق و تروق درناحیه زانو
• برجستگی های استخوانی
• تغییر شکل زانو

درجات شدت ساییدگی زانو

ساییدگی زانو می تواند منجر به خشکی، عملکرد ضعیف، بدشکلی فیزیکی و افزایش درد شود.توانایی فعالیت یا حرکت راه رفتن برای هر مدتی نیز می تواند تحت تاثیر قرار گیرد.

درجه شدت ساییدگی زانو، از همه بهتر در روش آرتروسکوپیک مشخص می شود (ابزاری کوچکی که برای مشاهده داخل مفصل زانو استفاده می شود).

• درجه ۱: تغییرات زودهنگام نشان دهنده ایجاد فیشر یا شقاق (شکستن) در غضروف هستند.
• درجه ۲: افزایش ضخامت بیشتر، سبب شکستن استخوان می شود.
• درجه ۳: ازبین رفتن متناوب غضروف همراه با هر شکستگی
• درجه ۴: بیرون زدن استخوان ساب کندرال (زیر غضروف)

عوامل موثر در پیشرفت ساییدگی مفصل زانو

برخی از عوامل می‌توانند احتمال ابتلای فرد به بیماری آرتروز را افزایش دهند.

این عوامل عبارت‌اند از:

• بالا رفتن سن: آرتروز با افزایش سن اجتناب ناپذیر است ولی سن شروع آن در افراد متفاوت است.
• چاقی: در افراد چاق بیشتر و زودتر ایجاد می شود و این به علت نیروهای زیادی است که در افراد چاق به علت نیروی وزن به مفصل وارد شده و موجب تخریب زودرس آن می شود.
• آسیب‌دیدگی قبلی مفصل: شکستگی های سطح مفصلی، عفونتهای مفصل، آسیب های تاندون ها و منیسک زانو، استعداد ابتلا به آرتروز زانو را افزایش می دهند.
• استفاده زیاد مفصل: ورزشها و مشاغلی که در آنها از مفصل زانو زیاد استفاده شود.
• ضعف عضلات ران
• ژنتیک
• جنس مونث
  موارد ذکر شده در بالا باعث ابتلا به ساییدگی مفصل زانو یا آرتروز زانو می شود.

بیشتر بخوانید تزریق ژل زانو، هیالورونیک اسید به زانو

عوارض ساییدگی زانو

با ادامه ی ساییدگی زانو، ممکن است تمام غضروف مفصلی و یا بخشی از آن تحلیل رود. بدنبال این امر فاصله ی قسمت پایینی استخوان ران و قسمت بالایی استخوان درشت نی، کم می شود و در این حالت ساییدگی زانو تشدید می گردد.

در بررسی های بعمل آمده توسط رادیوگرافی در افرادی که دچار ساییدگی زانو هستند، فاصله ی بین استخوان ران و درشت نی آنها، حدود چند میلی متر می باشد.

غضروف مفصلی در گرافی های تهیه شده، مشخص نمی باشد و به صورت فضای خالی در عکس های تهیه شده ظاهر می شود.

با پیشرفت ساییده شدن زانو، استخوان ها در دوطرف مفصل شروع به رشد نامتعارف می کنند که این امر سبب تشکیل استخوان اضافی در مفصل مربوطه می شود که بدنبال این عارضه لایه ی سینوویال که نقش تولید کنندگی مایع مفصلی را برعهده دارد، ملتهب می شود.

التهاب لایه ی سینوویال ممکن است به تولید حجم زیادی از مایع مفصلی شود که این امر تجمع مایع در مفصل زانو را ایجاد می کند که به اصطلاح آمیانه به این حالت آب آوردگی مفصل زانو اطلاق می شود.

انواع ساییدگی مفصل چیست؟

دو نوع آرتروز یا ساییدگی مفصل وجود دارد:

• ساییدگی اولیه مفصل: این نوع ساییدگی در مفاصلی ایجاد میشوند که قبلا سالم بوده اند. اغلب بیماران سن بالای ۵۰ سال دارند. در سن بالای ۶۵ سال حدود نیمی از مردم دچار آرتروز میشوند. این آرتروز یا ساییدگی معمولا خفیف است ولی در ۱۰ درصد موارد میتواند شدت پیدا کند.
• ساییدگی ثانویه مفصل: این نوع ساییدگی مفصلی که معمولا در افراد جوانتر ایجاد میشود در افرادی دیده میشود که قبلا به علتی مفصل آنها بشدت آسیب دیده است و آن آسیب شوع و پیشرفت آرتروز را سرعت داده اند.

آسیب هایی مانند عفونت مفصل، شکستگی داخل یا اطراف مفصل و یا آسیب های رباط ها یا منیسک مفصل

ساییدگی مفصل یا آرتروز بیشتر در کدام مفاصل ایجاد می شود؟

آرتروز یا ساییدگی مفصل بیشتر در مفاصل ران، زانو، انگشت و کمر ایجاد می شود.

ساییدگی معمولا در چند مفصل بدن همزمان ایجاد می شود ولی شدت آن در مفاصل درگیر شده متفاوت است بطوریکه فقط در یک یا تعدادی از مفاصل درگیر شده بیمار از علائم آرتروز اذیت می شود.

تشخیص ساییدگی زانو

متخصص معاینه بالینی زانو را به منظور بررسی رباط‌های زانو، دامنه حرکتی زانو، آنالیز گام برداشتن بیمار، وضعیت عصب‌های اطراف زانو و جستجوی نشانه‌های ورم یا حساسیت به لمس انجام می‌دهد.

تصویربرداری رادیوگرافی نیز برای تعیین از بین رفتن غضروف و کاهش فضای مفصلی در زانو انجام می‌شود.

پزشک دستور آزمایش خون و ادرار یا ام آر آی را نیز با توجه به نتایج معاینات می‌دهد.

درمان ساييدگی زانو

در حال حاضر فرايند زمينه ای ساييدگی زانو، قابل ترميم و برگشت نمي باشد، اما فوق تخصص درد در کلینیک درد علائم ساییدگی زانو را با روش های درمانی پیشرفته می تواند به مقدار زيادی كنترل كند و از پيشرفت آن جلوگيری به عمل آورد.

ورزش و كنترل وزن در مجموع مهمترين راه براي كنترل علائم ساييدگی مفصل زانو هستند. بيماران بايد در سبک زندگي خود نيز تغييراتي بدهند، به طور مثال، از دو زانو ، چهار زانو و سر دو پا نشستن خوداري كنند و به جاي آن از صندلی استفاده كنند.

استفاده از پله را محدود كنند و در صورت امكان از توالت فرنگی استفاده كنند.گاهي لازم است از عصا كمك بگيرند، يا از كفی و يا زانوبندهای ويژه استفاده كنند.

• دارو:

  ۱-استامينوفن: اين دارو براي كنترل دردهاي ملايم تا متوسط در اثر ساییدگی زانو یا آرتروز مفصل زانو مفيد باشد . مصرف زياد آن مي تواند آسيب كبدی ايجاد كند.

۲-داروهاي ضد التهاب غير استروئيدي: دارهايي مانند ديكلوفناک، بروفن و ناپروكسن از اين دسته هستند كه در كنترل درد و التهاب در اثر ساییدگی زانو یا آرتروز زانو مفيد هستند.

اين داروها عوارض زيادی از جمله عوارض گوارشی، قلبي و كليوي دارند و لذا مصرف آنها بايد به توصيه و زير نظر پزشک باشد.

۳-دولوگزتين: نشان داده شده است كه اين دارو در كنترل درد آرتروز زانو یا ساییدگی زانو مي تواند مفيد باشد.

• فيزيوتراپی و آب درمانی ( ورزش در آب)

  هدف آن تقويت عضلات اطراف زانو، افزايش دامنه حركت و كاهش درد است. در مواردی كه به دليل درد زياد ورزش در خشكی قابل تحمل نباشد، آب درمانی مي تواند جايگزين مناسبی باشد.

• كاردرمانی

  مي تواند بيمار را در انجام درست فعاليت‌های شغلی، روزمره و تفزيحی كمك كند.

• تائچي و يوگا

  مطالعاتی كارايی آنها را در كاهش درد و بهبود عملكرد ثابت كرده است (به شرط آنكه زير نظر مربی آگاه و آموزش ديده انجام شود).

• تزريق كورتيكو استروئيد در زانو:

  مي تواند در كنترل درد كمک زيادی كند، خصوصا زمانی كه التهاب هم وجود دارد.

• تزريق مواد لوبريكان:

  تزريق هيالورونيك اسيد در مفصل مي تواند كمک كننده باشد هر چند پاره‌ای از مطالعات اثر آن را در حد دارونما می دانند.

• جراحی:

  بعنوان آخرين درمان ساییدگی زانو و در صورت شكست درمانهاي ديگر به كار می رود .

• درمان هاي مكمل

• طب سوزني: در كاهش درد ارتروز زانو مي توتند كمك كننده باشد
• مكملهاي غضروف ساز:نتايج مطالعات در خصوص كارايي آنها متفاوت مي باشد و اغلب مطالعات اثراتي در حد دارو نما گزارش كردهاند. اين مكملها روي سطح قند خون اثر سوئی نارند ولي ممكن است با بعضي داروها از جمله وارفارين تداخل نمايند.
• عصاره غير صابونی شده آووكادو و سويا: مي تواند در كند كردن سير بيماري ساییدگی زانو مفيد باشد.

بهترین حرکات ورزشی بری درمان ساییدگی زانو

ورزش برای درمان زانو درد و ساییدگی زانو از دو منظر کاربرد دارد؛ کاربرد اول ورزش در کم کردن وزن و کاربرد دیگر آن در تقویت عضلات اطراف مفصل زانو است.

ورزش با تاثیری که بر وزن بدن می گذارد باعث کاهش اضافه وزن شده تا از این رو فشار اضافی از روی زانو بردارد.

کاهش وزن یک فاکتور مناسب در حفظ سلامت زانو و درمان آرتروز زانو است که با کاهش وزن از طریق ورزش می توانید زانو درد خود را تا حد زیادی کاهش دهید.

اهمیت دیگر ورزش در تقویت عضلات زانو است. مفصل زانو اندام بسیار مهمی است که فشار زیادی را تحمل می کند به همین منظور تقویت عضلات زانو بسیار اهمیت دارد و از بروز ساییدگی زانو پیشگیری می کند.

برای کاهش دردهای زانو مهم نیست یک ورزشکار حرفه ای باشد شما می توانید در خانه و با داشتن برنامه ورزشی منظم و مناسب ساییدگی زانو می تواند به تقویت عضلات زانو بپردازید. از جمله ورزش های مناسب برای ساییدگی زانو شامل:

• ورزش شنا کردن

  شنا کردن علاوه بر اینکه ورزش آرامبخشی است، فواید بسیار زیادی برای سلامتی مفصل ها دارد علاوه بر آن اگر زانو درد دارد حتما پیشنهاد می شود برای یکبار هم که شده به داخل آب بروید و سعی کنید در حالت شناور باقی بمانید.

شنا در کنار سایر ورزش های هوازی، قدرت و کشش عضلات را افزایش می دهد و تاثیری که در کنترل اضافه وزن دارد؛ باعث می شود فشار زیادی از روی مفصل زانو برداشته شود.

برای تقویت زانو مهم نیست حتما یک شناگر ماهر باشد؛ راه رفتن در آب و انجام تمرینات در آب نیز می تواند موثر باشد. برای تقویت عضلات مفصل زانو می توانید این حرکات را انجام دهید:

1. قدم برداشتن رو به جلو
2. قدم برداشتن رو به عقب
3. انجام حرکات کششی در آب
4. انجام حرکات کششی پشت ران
5. حرکت کششی ساق پا
6. دوچرخه زدن در آب

• اسکوات به کمک صندلی

  حرکت اسکوات یکی از تمرین های تقویتی موثر در تقویت عضلات ران و باسن است که به راحتی و در هر مکانی می توانید انجام دهید؛ زیرا برای انجام این حرکت تنها به یک صندلی احتیاج دارید.

این تمرین را می توانید هم با صندلی های دسته دار و بدون دسته استفاده کنید، البته توجه نماید از صندلی یا نیمکت یا هر چیزی که استفاده می کنید از ارتفاع مناسبی برخوردار باشد. این حرکت را می توانید روزانه در 3ست 10الی 15دقیقه ای انجام دهید.

• 

• اسکوات کنار دیوار

  برای انجام این حرکت باید پشت به دیوار قرار بگیرید و پاها را به اندازه عرض شانه باز کنید.

توجه نمایید کمر و پشت به طور کامل با دیوار در تماس باشد حال در صورتی که کمر و لگن به دیوار چسبیده است به آرامی زانوها را خم کنید (به گونه ای کنار دیوار بایستید که گویی برروی صندلی نشسته اید)

زانوها در این حالت باید زاویه 30الی90 درجه تشکیل دهید. حدامکان در این وضعیت 5الی 10ثانیه باقی بمانید.

• 

• حرکت پله یا استپ آپ

  اغلب ورزشکاران برای فرم دادن به باسن و عضلات پای این حرکات را انجام می دهند کاربرد دیگر این حرکت در تقویت و درمان ساییدگی زانو است.

شما این حرکت را می توانید در خانه به کمک نیمکت یا پله کوتاه انجام دهید؛ برای انجام این حرکت ابتدا پای راست بروی نیمکت قرا دهید، سپس پای راست را از زمین جدا کرده و بالا آورید.

این حرکت را با هر دو پای خود انجام دهید و بین ده الی پانزده مرتبه این حرکت را تکرار کنید.

• 

• قرار گیری در پنجه پا

  یکی از ساده ترین و در عین حال موثرترین ورزش ها در تقویت عضلات ران و ساق، قرار گرفتن در پنجه پا است.

برای انجام این حرکت کافی است پاشنه پا را به آرامی از روی زمین بلند کنید و برروی هردو پا قرار بگیرید؛ چند ثانیه در این حالت بمانید و مجدد پاهای خود را پایین بیاورید.

برخی افراد در هنگام انجام این حرکت دچار ناپایداری و برهم خوردن تعادل می شوند چنین افرادی می توانند برای حفظ تعادلشان از یک صندلی یا دیواری استفاده کنند.

• 

• حرکت بلند کردن پا در حالت دراز کشیده و نشسته

  انجام این حرکت در تقویت عضلات چهار سر ران بسیار اهمیت دارد و در کاهش دردها و اختلالات زانو بسیار موثر است.

برخی گمان می کنند با انجام این حرکت به زانو خود ضربه می زنند اما کاملا اشتباه است این حرکت هیچگونه فشاری را به زانو وارد نمی کند و برای درمان ساییدگی یا آرتروز زانو نیز بسیار موثر است.

این حرکت به دو صورت دراز کشیده و نشسته انجام می شود در حالت دراز کشیده، شما باید حدود 15سانتی متر پاهای خود را از زمین بلند کنید و حدود 3ثانیه در این حالت باقی بمانید.

این حرکت را روزانه در سه نوبت ده الی پانزده تایی انجام دهید.

البته افرادی که به دیسک کمر مبتلا هستند بهتر است قبل از انجام این حرکت متخصص و جراح ارتوپد مورد نظر خود را در جریان بگذارند زیرا بالا آوردن به یکباره پا ممکن است صدمات زیادی که به دیسکهای آسیب دیده وارد کند.

• حرکت کششی عضله چهار سر ران

  برای انجام این حرکت باید بایستید و پاها را به اندازه عرض شانه از هم جدا کنید حال زانوی راست را خم کرده و نوک پای راست را با انگشت را بگیرید.
  توجه نماید تا حدامکان پای چپ به باسن بچسبد.

این حرکت را با هر دو پای خود انجام دهید. این حرکت را سه بار در طول روز به مدت 30ثانیه انجام دهید. برای حفظ تعادل خود می توانید از یک دیوار کمک بگیرد.

• 

• حرکت کششی عضله پشتی ساق پا

  صاف ایستاده و پاشنه یک پای خود را بر روی بلوک و یا کتاب بگذارید. زانوی خود را صاف نگه دارید و هر دو دست خود را به سمت سقف بلند کنید. بالا نگه داشتن دستانتان به شما کمک می کند کمرتان صاف باشد.

کمر خود را صاف نگه دارید. باسن شما باید اندکی به سمت جلو خم شود. این موقعیت را به مدت 15 الی 30 ثانیه نگه دارید و سه بار تکرار کنید. جای پاهایتان را عوض کرده و این حرکت از تمرینات کششی عضله ران برای پای سمت دیگرتان نیز تکرار کنید

• تمرین بالا رفتن از پله

این تمرین کاملا شبیه به بالا رفتن از پله هاست. با اینکه گفته می شود بالا و پایین رفتن بیش از حد برای زانو مضرر است و در آینده باعث ساییدگی زانو می شود اما خود این کار در صورتی که به درستی انجام شود باعث تقویت عضلات پاها می شود.

بیمار باید روبه‌روی پله بایستد و پاهایش را به عرض شانه باز کند. پای راستش را روی پله قرار دهد، سپس پای چپ را پایین بیاورد. به نوبت پاهایش را جابه‌جا کند و ابتدا پای چپش و سپس پای راستش را به زمین برساند.

به مدت 30 ثانیه این تمرین را انجام دهد. بیمار می‌تواند برای حفظ تعادل از نرده استفاده کند. باید در طول روز 10 بار این تمرین انجام شود تا نتیجه دلخواه به دست بیاید.

• حرکت کششی عضله همسترینگ

  به پشت دراز بکشید و پای چپتان را صاف روی زمین بگذارید. یک حوله یا طناب دور پای راست خود بپیچید و در حالی‌که زانوی خود را کمی خم کرده‌اید، آن را تا حد ممکن به سمت سینه بکشید.

در هنگام کشش، کمرتان را محکم به زمین فشار دهید. 10 تا 30 ثانیه در این وضعیت بمانید و بعد به حالت اول برگردید. این حرکت را 2 تا 3 مرتبه با هر دو پاهای خود تکرار کنید؛ هر هفته 5 الی 6 بار این حرکت کششی را انجام دهید.

• فشار دادن بالشی در میان پاها

  این کار علاوه بر تقویت عضلات زانو، از مفصل زانو نیز محافظت می کند. این حرکت نیز به دو حالت نشسته و دراز کشیده انجام می شود.

در حالت دراز کشیده در صورتی که زانو به حالت خمیده قرار دارید یک بالش را در میان دو زانو قرار دهید و بعد به آرامی به بالش فشار بیاورید بعد از 5ثانیه که در این حالت ماندید؛ عضلات را شل کنید.

اگر در مکانی قرار داشتید که قادر به دراز کشیدن نبودید می توانید از یک صندلی برای انجام این حرکت استفاده کنید و با قرار دادن یک بالش در میان زانوها و فشار آوردن به آن حرکت را انجام دهید.