پمپ های داخل نخاعی

درد یکی از عوامل آزار دهنده بوده که بعد از تشخیص بیماری بایستی در اسرع وقت نسبت به درمان آن اقدام گردد .

در بین تمامی انواع دردها، دردهای غیرقابل کنترل نوروپاتیک و سرطانی که به درمانهای مرسوم پاسخ نمی دهند از جمله معضلات درمانی محسوب می شوند که پزشکان و بیماران را عاجز می نمایاند.

در راستای مقابله با انواع دردها راه های تجویز دارو در تعیین مقدار دوز دارو تاثیر فراوانی دارد لازم به ذکر است که دوز دارو با عوارض دارویی ارتباط مستقیم داشته و هرچه این دوز بالاتر می رود عوارض دارویی آزاردهنده نیز بیشتر می شود.

برای کاهش مقدار دوز دارویی در بیماران با دردهای غیر قابل تحمل روش تزریق یا پمپ های داخل نخاعی از موارد توصیه شده است.

برای بیمارانی که دچار حوادثی نظیر تصادفات رانندگی، قطع عضو در اندام تحتانی یا فوقانی و بیماران سرطانی که به درد مقاوم شده‌اند و یا افرادی که تحت عمل جراحی کمر قرار گرفته اند و به درمان های معمول پاسخ نمی دهند، دو روش درمانی پیشرفته وجود دارد.

یکی از این روش های درمانی پیشرفته «کارگزاری محرک نخاعی برای بیماران» و دیگری «تهویه پمپ های داخل نخاعی برای تجهیز داروها» است؛ این دو روش پیشرفته جزو اعمال جراحی مینیمال قرار می گیرد.

بیماران دچار ضایعات نخاعی یا قطع عضو، شکستگی ستون فقرات و مبتلایان به بیماری‌های اسپاستیک اغلب با بروز دردهای شدید در اندام‌های تحتانی قادر به انجام فعالیت‌های روزمره خود نیستند و به مرور زمان دچار افسردگی‌های شدید می‌شوند.

برای حل این مشکل، از کارگذاری پمپ‌های اینتراتکال می‌توان کمک گرفت.

پمپ های داخل نخاعی چیست ؟

پمپ های داخل نخاعی یا پمپ اینتراتکال وسیله ای است که جهت انتقال پیوسته و دقیق دارو به داخل فضای داخل نخاعی ساخته شده است. داروهایی نظیر مورفین (ضد درد) با کلوفن و یا زیکونیتاید (ضداسپاسم) از این طریق به سیستم عصبی مرکزی منتقل می شوند.

مزیت آن این است که عوارض دوز خوراکی بالا برای بیمار (تهوع ، استفراغ ،مشکلات گوارشی ، کلیوی و…) کاهش و اثر پذیری دارو افزایش و میزان داروی تجویزی کاملا مشخص و بیمار نیاز به تزریقات مکرر دارو ندارد.

پمپ اینتراتکال چیست؟

این پمپ از یک قسمت فلزی که انبار و مسئول انتقال دارو است و یک کاتتر که انتقال دارو از پمپ به فضای داخل نخاعی را برعهده دارد تشکیل شده است.

دو نوع پمپ وجود دارد یکی پمپ با سرعت ثابت تحویل دارو و دیگری پمپ قابل برنامه ریزی که میتوان سرعت و دوز داروی تجویزی را تغییر داد.

در ابتدا پمپ آزمایشی جهت میزان موفقیت کار گذاشته می شود و در صورت مثبت بودن پمپ دائمی به شکل زیر پوستی طی یک عمل جراحی تعبیه می گردد.

پمپ ها دارای مخزن ذخیره دارو هستند هر چند مدت یکبار پر می شوند. سرعت پر شدن براساس میزان مصرف دارو (غلظت و سرعت تخلیه) می باشد.

سيستمهاي فعال شونده توسط بيمار براي كنترل درد، در 20سال شرح داده شده است. وسيله اوليه يك ماشين بود، كه بيدردي وريدي را بر اساس درخواست بيمار، در اختيار ميگذاشت.

قسمت اصلي يك وسيله حجيم بود كه از 2 واحد تشكيل شده بود: يك واحد كنترل بزرگتر و يك واحد كوچكتر كه دارو را آزاد ميكرد.

واحد كوچكتر ، داراي يك بطري انفوزيون نگهدارنده و يك بطري انفوزيون بيدردي بود كه توسط يك لوله اي كه از يك دريچه سلنوئيدي (براي كنترل جريان انفوزيون) عبور ميكرد، بهم وصل شدند واحد بزرگتر داراي كنترلهاي زير است:

1. يک نوتاليزر، كه لان بعنوان مقدار دارو ناميده مي­شود.
2. يک تايمر زمان بي پاسخي كه الان بعنوان فاصله قفل شدن شناخته مي­شود.
3. يک تغيير دهنده خودكار دارو كه اجازه مي­دهد مقداري از 4 داروي متفاوت به ترتيب بيرون داده شود.
4. يک ثبت كننده كه داروي در حال استفاده را ثبت مي­كند.

در طراحي اين دستگاه، قابليت هاي حفاظتي اختصاصي در ساختمان آن لحاظ شده است كه هنوز هم امروزه كاربرد دارند. اولين ابزار ايمني، در اختيار گذاشتن دارد فقط در موقع درخواست توليد بيمار است.

وسيله ايمني ديگر شامل يك دريچه سلنوئيدي است كه جريان دارو را به وريد كنترل مي­كند كه در مواقع خاموش بودن دستگاه، ست مرحله بي پاسخي و ست مقدار كلي بسته مي­شود.

فاكتور ايمني نهايي كه به سيستم وارد شده است، حجم داروي در دسترس براي ورود به سيستم مي­باشد. فقط مقدار مشخصي از دارو و در زمان معين، اجازه ورود به سيستم را دارد.

ويژگي هاي پمپ های داخل نخاعی

اين پمپ ها بسيار گران قيمت و از تکنولوژي بسيار پيشرفته اي براي تنظيم سرعت انتقال دوز مناسب دارو از طريق پوست برخوردار هستند.

به اين ترتيب که اين پمپ ها در حجمي طراحي شده اند که روزانه به صورت ثابت، دوز مشخصي از دارو را به بيمار تزريق مي کنند که در مقايسه با روش هاي معمول، بيمار يک دهم الي يک بيستم ميلي گرم دوز داروي مسکن کمتري دريافت مي کند.

فواید پمپ های داخل نخاعی

پیشرفت‌های موجود در درمان و کاهش درد موجب استفاده از پمپ اپیدورال (PCEA) توسط بیمار شده است.

همانند پمپ وریدی کنترل درد، بیماران امکان دریافت مقادیر یکجا و بولوس، و نیز تزریق مدوام داروهای مسکن( مخدرها و بیحس کننده های موضعی) را از طریق فضای اپیدورال دارند.

در برخی از مطالعات، استفاده از پمپ اپیدوال کنترل درد با بوپیواکائین و فنتانیل در مقایسه با تزریق مداوم اپیدورال، موجب بیدردی بهتر با رضایت بیشتر بیمار، کاهش شیوع عوارض جانبی و هزینه های کلی شده است.

پمپ اپیدورال را می توان برای بیماران با درد حاد پس از اعمال بزرگ داخل شکمی، ارتوپدی یا جراحی توراکس، و نیز در موارد درد مزمن مانند کانسر بکار برد.

پمپ اپیدورال کنترل درد دارای مزایایی می باشد، بطور مثال بیمار توانایی تنظیم مقادیر داروهای مسکن متناسب با میزان درد را دارد، مقدار مخدر مصرفی کمتر و بیدردی موثرتری در مقایسه با پمپ وریدی و نیز تزریق مداوم اپیدورال ایجاد میکند.

فواید پمپ اپیدورال نسبت به تزریق مداوم اپیدورال شامل کارایی بیشتر، رضایتمندی بالاتر، آرامبخشی کمتر، کاهش استفاده از مخدر می باشد. استفاده از پمپ اپیدورال PCEA در مقایسه با پمپ وریدی کنترل درد PCIA باعث کاهش مصرف مخدر می گردد.

نحوه و چگونگی انجام جراحی پمپ گذاری درون نخاع

فوق تخصص درد برای انجام این نوع جراحی از داروهای ضد درد همچون باکلوفن استفاده می کند که این کار توسط دستگاهی به نام دستگاه کارگذاری پمپ اینتراتکال انجام می شود .

بدین صورت که جراح با ایجاد برشی در ناحیه شکم، دستگاه ای که حاوی داروی باکلوفن و یک صفحه فلزی گرد است را در نزدیک پوست شکم و ستون مهره های کمر قرار می دهد.

این دستگاه حاوی سوند و یک موتور کوچک است که دارو را از ناحیه محل پلپ و از طریق سوند به داخل نخاع به حرکت در می آورد.

بعد از انجام جراحی پمپ های داخل نخاعی

عمل جراحی برای کارگذاری پمپ های داخل نخاعی در کلینیک درد نیازی به بیهوشی عمومی نداشته و می‌توان با بی‌حسی موضعی انجام داد؛ لذا در بیمارانی که بیهوشی برایشان پرخطر است بسیار مناسب می‌باشد.

همچنین در خصوص استفاده از آن به علت این که این دستگاه‌ها خودکار بوده و تنظیم خارجی ندارد، نیاز به آموزش خاصی به بیمار نبوده و فقط در حد اطلاعات عمومی دستگاه کفایت می‌کند.

این دستگاه‌ها بر حسب نوع از ۵ تا ۱۰ سال قابل استفاده بوده و نیاز به تعویض زودتر از این مدت نمی‌باشد.