فلج مغزی چیست و درمان های آن
- Home
- فلج مغزی چیست و درمان های آن
گروهی از اختلالات حرکتی دائم ولی معمولا غیر پیشرونده هستند که به دلایل ناهنجاری های مادرزادی یا آسیب های وارده به مغز در مراحل اولیه تکامل ایجاد می‌گردند.
تعدادی از موارد فلج مغزی فقط نقص حرکتی دارند و اختلال ذهنی و یادگیری ندارند و برخی موارد نیز مشکلات یادگیری، تشنج و کم توانی ذهنی نیز مشاهده می شود.
از انواع فلج مغزی شایع می توان به فلج مغزی اسپاستیک و آتاکسیک و هیپوتونیک می توان اشاره کرد.
امروزه با انجام فیزیوتراپی، کار درمانی و گفتار درمانی می توان به فرد مبتلا به CP کمک کرد تا به حداکثر توانایی خود دست یابد.
در موارد فلج های مغزی اسپاستیک و آتاکسیک ژن های متعددی درگیر می باشند که بررسی این ژنها با آزمایش هول اگزوم WES امکان پذیر می باشد.
فلج مغزی کودکان به گروهی از اختلالات سیستم عصبی در دوران نوزادی یا ابتدای دوران کودکی گفته میشود که تاثیرات مداوم و همیشگی بر حرکات بدن و هماهنگی عضلات بدن می‌گذارد.
علت بروز فلج مغزی (بیماری cp) آسیب یا بروز اختلالی در تشکیل قسمتهایی از مغز است که موجب میشود توانایی مغز در کنترل حرکات بدن و حفظ حالت و تعادل بدن دچار مشکل شود.
فلج مغزی ناحیه کنترل حرکات در لایه بیرونی مغز را درگیر می‌کند (به نام قشر مغزی). این قسمت از مغز، دستورات مربوط به حرکات عضلات را صادر می‌کند.
در برخی از موارد قشر مغزی در دوران جنینی به طور کامل و طبیعی رشد نمی کند. در برخی دیگر از موارد کودک سالم است اما بر اثر حادثه‌ای در دوران بارداری، در حین تولد یا بعد از تولد، این قسمت از مغز او دچار آسیب میشود.
در هر دو مورد این آسیب قابل جبران نیست و ناتوانی‌ها و اختلالات ناشی از آن نیز دائمی و همیشگی هستند.
فلج مغزی کودکان را نمی‌توان به طور کامل درمان کرد اما با به‌کارگیری روش‌های فیزیوتراپی و توانبخشی فلج مغزی می‌توان توانایی‌های کودک را بهبود بخشید.
بسیاری از کودکان میتوانند با کمک این درمان‌ها، ناتوانی‌های خود را تا حدود زیادی کنترل و مدیریت کنند و در دوران بزرگسالی زندگی مشابه با زندگی نرمال داشته باشند.
به طور کلی هر چقدر که درمان کودکان مبتلا به فلج مغزی زودتر آغاز شود، شانس فائق آمدن بر ناتوانی‌ها و اختلالات جسمی در آنها بسیار بیشتر است و میتوانند راههای جدیدی را برای انجام وظایف و کارهای مختلف روزانه بیاموزند.
هیچ روش درمانی و توانبخشی استاندارد و ثابتی برای درمان تمام بیماران مبتلا به فلج مغزی وجود ندارد و شرایط هر بیمار با بیمار دیگر متفاوت است.
بیشتر بخوانید : سکته مغزی چیست ، علت ها، علایم و راه های درمان
کم اکسیژنی نوزاد یا نرسیدن اکسیژن به مغز نوزاد، و انسداد ریه‌ها، ضربه‌های وارده به سر نوزاد، تصادفات و حوادث مختلف، کاهش فشار خون مادر، سزارین (اگرهنگامی در کادر تیم پزشکی نباشد.) زایمان‌های سخت که نوزاد از طریق پا به دنیا می‌آید.
ضربه و تصادفات که در اثر ضربه مغزی و در سنین پایین باعث فلج مغزی می‌گردد. زخم‌ها و کوفتگی‌هایی که در ارتباط با مغز هستند.
گاهی عفونت پوست سر به مغز سرایت می‌کند، له شدگی مغز (له شدن بافت‌ها و خونریزی‌های داخلی در بافت های مغزی)، منژیت (ورم پرده‌ی مغز و مایع درون مغزی است که با درمان به موقع می‌توان کودکان مبتلا را نجات داد)، آنسفالیت (عارضه‌ی مغزی، التهاب مغزی)، مسمومیت ها (با آبرنگ، مدادهای رنگی و اسباب‌بازی‌هایی که سربی هستند و با آرسنیک که از مشتقات زغال سنگ است).
اختلال در جریان خون‌رسانی به مغز (لخته شدن خون در مغز) و تومورهای مغزی از جمله عوامل مهم در ایجاد این عارضه می‌باشند
نشانه‌ها و علائم فلج مغزی بسیار زیاد است. مشکلات حرکتی و هماهنگی اعضای بدن مربوط به فلج مغزی عبارتند از:
اختلال مغزی که منجر به فلج مغزی شده است با گذشت زمان تغییر نمی‌کند، بنابراین علائم بیماری هم با افزایش سن بدتر نمی‌شوند.
با این همه هر چه کودک رشد می‌کند برخی از علائم ممکن است کمتر یا بیشتر خود را نشان دهند. از طرفی انقباض ماهیچه‌ها و سختی آنها هم اگر درمان انجام نشود، با گذشت زمان شدیدتر خواهد شد.
اختلالات مغزی همراه با فلج مغزی باعث مشکلات عصبی دیگری میشود که شامل:
انواع فلج مغزی را به چهار دسته کلی تقسیم میکنند. وقتی سن بچه به دو سالگی رسید پزشک معالج میتواند نوع فلج مغزی وی را تعیین کند. این انواع عبارتند از:
این شایعترین نوع فلج مغزی است و حدود ۶۵ درصد بیماران را شامل میشود. محل ضایعه در این بیماران در قشر مغز است.
در این نوع از بیماری عضلات سفت شده و والدین یا پزشک به سختی میتوانند مفاصل دست و پا یا حتی کمر بچه را خم و راست کنند.
اگر هر دو اندام تحتانی گرفتار شوند که به آن دی پلژی اسپاستیک Spastic diplegia میگویند، هر دو یا به سمت داخل میچرخند و بچه در موقع راه رفتن پاها را بصورت ضربدری نگه میدارد.
وقتی یک سمت بدن درگیر شده باشد ( اندام فوقانی و تحتانی یک سمت از بدن) به آن همی پلژی اسپاستیک Spastic hemiplegia میگویند معمولاً شدت درگیری اندام فوقانی بیشتر است.
وقتی هر چهار اندام درگیر میشوند به آن کوادری پلژی اسپاستیک Spastic quadriplegia میگویند. در این موارد ممکن است عضلات دهان و زبان هم گرفتار شوند.
گرچه همه عضلات اندام گرفتار منقبض هستند ولی انقباض بعضی از آنها بیشتر است و همین امر موجب میشود تا اندام فلج در وضعیت خاصی قرار بگیرد.
در اندام فوقانی آرنج و مچ دست خم شده و ساعد به داخل میچرخد (پرونیشن). انگشتان جمع شده و حالت مشت کردن را به خود میگیرند.
در اندام تحتانی ران خم شده و به ران دیگر نزدیک شده و به داخل میچرخد. مفاصل زانو و مچ پا هم خم میشوند.
به این نوع از فلج مغزی دیسکینتیک Dyskinetic هم میگویند. بیست درصد بیماران مبتلا به فلج مغزی از این دسته اند که به علت آسیب به قسمت هایی در عمق مغز به نام عقده های قاعده مغز بوجود میاید.
مشخصه این نوع از بیماری حرکات غیر ارادی و مکرر است که وقتی بچه میخواهد کار خاصی را انجام دهد بیشتر میشود.
مثلا در موقع راه رفتن یا وقتی میخواهد چیزی را بگیرد یا وقتی میخواهد حرف بزند این حرکات غیر ارادی شدت میگیرند.
این نوع از فلج مغزی کمتر از انواع دیگر دیده میشود و محل ضایعه در مخچه است. مشکل اصلی بیماران در این نوع، حفظ تعادل است. هماهنگی بین حرکات اندام ها خوب نیست.
راه رفتن ناپایدار است و انجام دادن حرکات ظریف که نیاز به هماهنگی زیاد بین حرکات عضلات دارد ( مثلاً قلم به دست گرفتن یا بستن دکمه پیراهن) مشکل میشود. در این نوع از بیماری معمولا هوش بچه طبیعی است.
در این نوع از فلج مغزی هم علائم فلج اسپاستیک و هم علائم فلج آتتوئید وجود دارد. بعضی عضلات شل و بعضی دیگر سفت هستند. اندام هم سفت است و هم حرکات غیر ارادی انجام میدهد.
نوزادان زودرس برای بروز فلج مغزی در خطر بیشتری قرار دارند. فلج مغزی در بعضی از کودکان درنتیجه
کودکان مبتلا به CP به همانند بچه های دیگر نیاز به تغذیه مناسب و غذاهای سالم دارند. اما بعضی اوقات ، بسته به سطح فعالیت و تون عضلانی ممکن است نیاز به کالری کمتری داشته باشند.
به عنوان مثال ، کودکی که دارای قدرت عضلانی بالایی باشد و از فعالیت بدنی بالاتری نیز برخوردار باشد نسبت به کودکی با فشار عضلانی کم و سطح فعالیت پایین تر ، از انرژی بیشتری استفاده کرده و نیاز به تغذیه بیشتری دارد.
کودکانی که به دلیل مشکلات تغذیه ای قادر به راه رفتن نیستند و یا در گرفتن مواد مغذی کافی در رژیم غذایی خود مشکل دارند.
احتمالاً استخوان های ضعیفی دارند (تراکم استخوانی آنها پایین است) و این امر احتمال شکستگی را در استخوان های آنها بیشتر می کند.
برای کمک به قوی نگه داشتن استخوان ها ،در بچه هایی که مبتلا به CP هستند باید از این سه ماده مغذی به اندازه کافی استفاده کنند:
۱. کلسیم ، ماده معدنی است که از ساختار و عملکرد استخوان و دندان پشتیبانی می کند. بهترین منابع کلسیم شامل شیر ، ماست ، پنیر و آب غنی شده از کلسیم است.
۲. ویتامین D ، ویتامین D به بدن کمک می کند تا کلسیم را از مواد غذایی و مکمل ها جذب کند.
در بعضی از ماهی ها مانند ماهی قزل آلا و ماهی تن ، روغن کبد ماهی و محصولات غنی شده مانند شیر ، آب پرتقال و غلات یافت می شود.
بدن ما وقتیکه در معرض آفتاب باشد در قسمتهایی که پوست بوسیله لباس پوشیده نمی شود از طریق آفتاب ویتامین D را جذب می کند.
۳. فسفر ، ماده معدنی است که در شکل گیری استخوان ها و دندان ها نقش دارد. این ماده در لبنیات ، گوشت ، ماهی ، تخم مرغ ، مرغ ، آجیل ، دانه و تمامی غلات موجود است.
۴. سایر ویتامین ها و مواد معدنی مهم برای سلامتی استخوان ها شامل ویتامین C ، ویتامین K ، منیزیم ، مس ، روی و منگنز است.
این ها در لوبیا ، سبزیجات و انواع غذاهای دیگر یافت می شوند. بسیاری از بچه ها به میزان کافی از این مواد مغذی در رژیم های غذایی معمول خود دریافت می کنند.
در بسیاری از موارد علل بروز فلج مغزی مادرزادی کودکان شناخته شده نیست و بنابراین برای پیشگیری از آن کار زیادی نمی توانیم انجام دهیم.
فلج مغزی مرتبط با ژنتیک در کودکان قابل پیشگیری نیست ولی کارهایی هستند که افراد میتوانند قبل و در طول بارداری انجام دهند تا ریسک بروز این مشکلات کاهش پیدا کنند.
برداشتن قدم هایی جهت کمک به باردار ای سالم سبب جلوگیری از مشکلات رشدی و حرکتی فلج مغزی می شوند.
فلج مغزی غیر مادرزادی در کودکان اغلب به علت عفونت یا آسیب و برخی عوامل دیگر است که بعضی از آن ها قابل پیشگیری هستند.
هر بچه ای ممکن است زردی بگیرد. زردی شدیدی که قابل درمان نباشد سبب آسیب مغزی شده و کرن ایکتروس نامیده می شود. کرن ایکتروس یکی از دلایل بروز فلج مغزی در کودکان است و قابل پیشگیری می باشد.
نوزاد باید جهت وجود زردی در بیمارستان معاینه شده و ۴۸ ساعت بعد از ترخیص باز هم چک شود. کارهایی هم برای پیشگیری از کرن ایکتروس ایجاد شده توسط عدم تطابق Rh خون مادر و نوزاد قابل انجام است.
مطمئن شوید نوزاد بر علیه عفونت هایی که سبب مننژیت و ورم مغز می شود واکسینه شده است مثل واکسن HIB و پنومونی استرپتوکوک ( واکسن ذات الریه )
کارهای زیر را برای جلوگیری از آسیب انجام دهید:
در موارد شدید CP در کودکان مبتلا بیشتر در دو سال اول تولد تشخیص داده می شوند. تشخیص در بیماران با علائم خفیف ممكن است طولانی تر شود. برای تشخیص از معاینع و آزمایشات استفاده می شود
فلج مغزی ابتدا توسط والدین با مشاهده تأخیر در معیار های رشدی کودک شناسایی می شود.
از بچه ها انتظار می رود که با بزرگ شدن، مراحل رشدی از جمله بالا گرفتن گردن، چرخیدن، خزیدن و راه رفتن را به دست بیاورند و عدم دستیابی به این مراحل رشدی و یا نمایش رفتار غیرمعمول در هنگام تلاش برای این حرکات، اغلب اولین علامت تشخیص می باشد.
با توجه به علائم اولیه تأخیر در رشد، پزشک تعدادی از آزمایشات تشخیصی از جمله تصویربرداری از مغز را برای شناسایی مناطق آسیب دیده مغز انجام می دهد.
انواع تصویربرداری عبارتند از:
MRI: که یک نمای سه بعدی از مغز را فراهم می کند.
سی تی اسکن، که اشعه ایکس تصویر مغز را از زاویه های مختلفی می گیرد.
EEG (الکتروانسفالوگرام)، که فعالیت الکتریکی در مغز را اندازه گیری می کند.
سونوگرافی، که از امواج صوتی با قدرت بالا برای تهیه تصویری از مغز استفاده می کند.
علاوه بر تصویربرداری از مغز، ممکن است آزمایشاتی برای شناسایی موارد زیر انجام شود:
اختلال شنوایی
اختلال در بینایی
اختلال در عملکرد شناختی
در صورت وجود علائم و تشخیص صدمه مغزی می توان تشخیص فلج مغزی را مطرح کرد. این بیماری در 70 درصد موارد، در اولین روز تولد کودک تشخیص داده می شوند.
هر چه علائم شدیدتر باشد، تشخیص هم زودتر صورت می گیرد.
در اغلب موارد این عارضه در طی یک تا دو سال اول زندگی کودک تشخیص داده شود که هرچه زمان تشخیص و شروع درمان و از همه مهم تر اقدامات توانبخشی کمتر باشد احتمال موفقیت بیشتر خواهد بود.
تجویز داروهایی مانند دیازپام، باکلوفن، دانترولن سدیم و تیزانیدین می تواند به کاهش انقباض عضلات کمک کند.
در برخی موارد تزریق بوتاکس نیز می تواند در از بین بردن انقباض موثر باشد.
وسایل کمکی مانند انواع بریس ، آتل ، ولیچر ، عصا و واکر می تواند به بیماران مبتلا به این عارضه برای افزایش استقلال و بهبود توانایی های حرکتی کمک کند.
وسایل کمکی در حفظ و بهبود ثبات مفاصل و قرار دادن مفصل در وضعیت صحیح و جلوگیری از کشش بیش از حد عضلات بسیار موثر هستند.
فیزیوتراپی موثرترین راهکار توانبخشی و افزایش توانمندی در کودکان مبتلا به این عارضه است.
برنامه فیزیوتراپی شامل تمرینات مقاومتی ، تقویتی و کششی برای بهبود قدرت و توان عضلانی و کاهش خشکی و انقباض آن هاست.
متخصص فیزیوتراپی با توجه به میزان مشکلات فرد مبتلا و سطح ناتوانی ایجاد شده در وی برنامه توانبخشی مخصوص هر فرد را تنظیم می کند.
فیزیوتراپی در منزل برای کودکان سی پی بسیار مناسب است و این کودکان می توانند در منزل و در کنار والدین خود خدمات فیزیوتراپی را دریافت کنند بدون آن که نیازی به مراجعه به کلینیک فیزیوتراپی داشته باشند.
کاردرمانی نیز یکی از بخش های مهم توانبخشی کودکان سی پی است که بهبود عملکرد اندام های بدن و افزایش استقلال در انجام فعالیت های روزمره کمک می کند.
همانطور که ذکر شده مشکلات بلع و گفتار از جمله مشکلات شایع در کودکان مبتلا به این عارضه است که با روش های گفتار درمانی فلج مغزی قابل کنترل و بهبود هستند.
متخصص گفتاردرمانی در مورد نحوه صحیح تغذیه و غذا دادن به کودکان سی پی آموزش هایی به والدین کودکان مبتلا می دهد.
بسیاری از بیماران مبتلا به فلج مغزی در طول زندگی خود در حال معالجه مداوم هستند و برای کمک به معالجه خود از دستگاه های تثبیت کننده بدن مانند آتل، بریس، صندلی های مخصوص، واکر و اسکوتر برقی استفاده می کنند.
همچنین دستگاه های کمکی بسیاری مانند رایانه، نرم افزار، صدا ساز و کتاب های عکس (جهت کمک به ارتباطات)، برای کمک به افردا مبتلا به فلج مغزی و سایر بیماری های ناتوان کننده تولید شده اند.
بسیاری از والدین داروهای مکمل و جایگزین به فرزندان خود می دهند.گرچه سازمان غذا و دارو (FDA) این روش های درمانی را تأیید نکرده است اما برخی والدین نتایج مثبتی را گزارش کرده اند. برخی از روش های درمانی جایگزین عبارتند از:
آخرین نظرات