سیستم سمپاتیک و بلاک سمپاتیک کمری چیست ؟
- Home
- سیستم سمپاتیک و بلاک سمپاتیک کمری چیست ؟
این سیستم، به سه شاخه تقسیم می شود: سیستم سمپاتیک، سیستم پاراسمپاتیک و سیستم عصبی روده ای.
سیستم عصبی خودکار از جزء سومی به نام سیستم عصبی روده ای نیز تشکیل شده است که محدود به مجرای معده ای-روده ای است.
بخش پاراسمپاتیک سیستم عصبی خودکار به حفظ اعمال طبیعی بدن کمک می کند و از منابع فیزیکی محافظت می کند. این بخش، اعمالی مانند کنترل مثانه، کاهش ضربان قلب و تنگ کردن مردمک چشم را نیز انجام می دهد.
بخش سمپاتیک سیستم عصبی خودکار، واکنش های جنگ یا گریز را تنظیم می کند. این قسمت، اعمالی مانند شل کردن مثانه، افزایش ضربان قلب و گشاد کردن مردمک چشم را نیز به عهده دارد.
دستگاه عصبی سمپاتیک (Sympathetic nervous system یا SNS) (جزو دستگاه عصبی غیرارادی) یا بخشی از دستگاه عصبی خودگردان (در کنار دستگاه پاراسمپاتیک و دستگاه احشایی) است.
دستگاه عصبی سمپاتیک در حالت استرس فعال‌تر شده، انسان را برای نبرد یا فرار آماده‌تر می‌کند و به پاسخ جنگ و گریز می‌پردازد؛ البته به صورت همیشگی نیز فعال بوده، در تنظیم سوخت‌وساز پایهٔ بدن نقش دارد.
با افزایش فعالیت سمپاتیک، فشار بحرانی انسداد نیز افزایش می‌یابد. افزون بر آن، دستگاه عصبی سمپاتیک، باعث افزایش فشارخون، افزایش تعداد تنفس، افزایش ضربان قلب و گشاد شدن مردمک میشود.
این هورمون‌ها بر روی اندام‌هایی مانند ماهیچه‌ها قلب مغز و کبد تأثیر می‌گذارد و همان طور که در متن فوق خواندیم موجب فراهم آوردن نوعی حالت آماده باش برای بدن است تا شخص بتواند در عواملی مانند:ستیز و گریز دعوا یا مسابقات ورزشی آمادگی قبلی را داشته باشد.
این سیستم در حالت استرس و فشار روحی فعال‌تر شده و انسان را برای فعالیت‌های هیجانی آماده می‌کند. البته به طور کلی سیستم عصبی سمپاتیک در همه حال فعال بوده و تنظیم سوخت و ساز بدن را بر عهده دارد.
امروزه انواع بلوک‌های سمپاتیک به صورت گسترده‌ای برای اهداف تشخیصی و یا درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
آقای مندل در اوایل قرن بیستم، قطع زنجیره سمپاتیک را از طریق پوست معرفی کرد و تا سال‌ها بعد از آن به عنوان راه اصلی درمان نارسائی‌های عروق اندام تحتانی مورد استفاده قرار می‌گرفت.
هم‌اکنون، بلوک‌های سمپاتیک برای تشخیص دردهای با واسطه سمپاتیک، درمان دردهای نوروپاتیک (هرپس زوستر حاد، نورالژی به دنبال هرپس، یا سایر سندرم‌های درد با واسطه سمپاتیک مانند سندرم درد پیچیده موضعی) و درمان دردهای ایسکمیک مورد استفاده قرار می‌گیرد.
یکی از موارد مهم انجام بلوک‌های سمپاتیک، افتراق دردهای بدنی (سوماتیک) از درد های سمپاتیک است؛ بدین معنی که در صورت پاسخ و کاهش درد با بلوک‌های سمپاتیک می‌توان با امواج رادیویی (رادیوفرکوئنسی RF) به صورت طولانی مدت درد را کاهش داد.
آگاهی کافی از نحوه عملکرد دستگاه عصبی سمپاتیک می‌تواند کمک موثر و مفیدی در فهم انواع بلوک‌های رژیونال (منطقه ای)، شبکه‌ای و نخاعی داشته باشد.
بلوک سمپاتیک کمری در دردهای با منشاء سمپاتیک اندام تحتانی بکار میرود. کوزالژی یا سندرم درد پیچیده ناحیه ای نوع دو (CRPS type 2) جزو سندرم های درد وابسته به فعالیت سمپاتیک محسوب می شود.
درمان درد کوزالژِی بخصوص در بیماران با وابستگی به داروهای مخدری بسیار مشکل است .
بلوک سمپاتیک با بی‌حس کننده موضعی یک روش درمانی شایع برای سندرم درد پیچیده است. در این روش فعالیت اعصاب سمپاتیک موجود در امتداد ستون فقرات (spine) بلوک می‌شوند.
سیستم عصبی سمپاتیک عمدتا فعالیت‌های غیر-ارادی از جمله ضربان قلب، جریان خون و تعریق (perspiration) را کنترل می‌کند. تزریق داروی بی‌حس کننده موضعی در ناحیه اعصاب به طور موقت عملکرد این اعصاب را بلوک می‌کند.
سیستم سمپاتیک شامل قسمت های زیر است :
رشته های پیش عقده ای سمپاتیک (Preganglionic sympathetic fibers)، رشته های پس عقده ای سمپاتیک (Postganglionic sympathetic fibers)، عقده ها یا گانگلیون های سمپاتیک (Sympathetic ganglia) که خود دو نوع هستند و شامل عقده ها در تنه سمپاتیک در دو طرف ستون فقرات و عقده های فرعی دور از ستون فقرات است.
به طور کلی، فعالیت های سیستم عصبی سمپاتیک را می‌توان به مجموعه فعالیتهایی اطلاق کرد که موجود زنده را آماده واکنش می‌نماید. پاسخ این سیستم یک پاسخ آدرنالینی به صورت یک واکنش عمومی سریع و تحریکی است.
هیجانات شدید، عوامل ترس آور، قرار گرفتن در برابر سرما و درد و عوامل مشابه از جمله محرک هایی هستند که باعث تحریک این سیستم می‌شوند. اینگونه محرک ها همانطور که گفته شد باعث بروز یک پاسخ فیزیولوژیک منتشر میشود.
غدد فوق کلیوی (بخش مرکزی) که به هنگام قرار گرفتن در شرایط استرس با فعالیت سیستم سمپاتیک فعال می‌شوند و وظیفه ترشح آدرنالین و نورآدرنالین به داخل خون را به عهده دارند. این مواد باعث تشدید اثرات نورون های سمپاتیک می‌شوند.
بالا رفتن ضربان قلب، افزایش فشار شریانی، افزایش قدرت انقباضات عضله قلبی، انقباض عروقی که به سمت پوست و سیستم های گوارشی میروند و متقابلاً افزایش میزان جریان خون به مغز، قلب و عضلاتی که مشغول فعالیت شدید هستند، جزو آن دسته از پاسخ های فیزیولوژیک عمومی است که در شرایط استرس در اثر فعالیت این سیستم به محرک داده میشود.
دستگاه عصبی سمپاتیک همچنین باعث گشاد شدن مردمک چشم، کاهش فعالیت سیستم گوارشی از طریق کاهش حرکت آن و انقباض اسفنکترها میشود. این سیستم با افزایش میزان گلیکولیز، قند خون را افزایش می‌دهد.
در اثر فعالیت سیستم سمپاتیک جریان خون مغز افزایش یافته و باعث تشدید فعالیت های روانی می‌گردد. ترشحات غدد عرق افزایش، ولی غدد اشکی و بزاقی کاهش می‌یابد و بالاخره اینکه طحال گلبول های قرمز بیشتری را در جریان خون آزاد خواهد کرد.
بنابراین، به طور خلاصه اینکه عملکرد اصلی سیستم سمپاتیک تحرک بخشیدن به بدن در شرایط اضطراری و استرس میباشد.
وقتی بدن در شرایط استرس زا قرار می گیرد، آمیگدالا که مرکز پردازش هیجانات در مغز است، یک سیگنال استرس به هیپوتالاموس می فرستد.
هیپوتالاموس مثل یک مرکز فرماندهی عمل می کند که از طریق سیستم عصبی با بدن ارتباط برقرار می کند. وقتی آمیگدالا سیگنال استرس را به هیپوتالاموس می فرستد، هیپوتالاموس سیستم عصبی سمپاتیک را فعال می کند.
سیستم عصبی سمپاتیک هم به نوبه خود غدد آدرنال را تحریک می کند و باعث ترشح اپی نفرین یا آدرنالین در بدن می شوند. آدرنالین باعث افزایش ضربان قلب، خون رسانی به عضلات و افزایش سرعت تنفس می شود تا اکسیژن کافی به ارگان های بدن برسد.
وقتی از شرایط ترس یا استرس عبور می کنیم، هیپوتالاموس سیستم عصبی پاراسمپاتیک را فعال می کند و باعث ترشح هورمون استیل کولین می شود که ضربان قلب و تنفس را آرامتر می کند و بدن را به حالت آرامش بر می گرداند.
۱) نارسایی خونرسانی در اندام تحتانی : که شامل بیماری های عروقی تصلب شرائین، نارسایی خونرسانی و ایسکمی پاها در بیماران دیابتی، بیماری برگر، پدیده و بیماری رینود، جراحی ترمیمی عروقی بعد از انسداد ناشی از آمبولی شریانی و یخ زدگی.
۲) دردهای اندام تحتانی : مانند درد پای دیابتی، درد ناشی از نارسایی عروقی، دردهای سمپاتیکی پاها مثل درد آتروفی سودک، دردهای مزمن ناشی از تروما به پا، دردهای باقیمانده مزمن در اندام قطع شده یا عضو خیالی (فانتوم)، درد در محل قطع عضو (استامپ)،
۳) سایر موارد: تعریق بیش از حد اندام تحتانی، کبودی و سیانوز انتهایی (آکروسیانوز)، التهاب ورید فمورال همراه با تب ، اریتروملالژی دردهای غیر قابل تحمل تناسلی ادراری و غیره.
۴) درد با منشاء دیسک و با انتشار سیاتیک کاذب
برای بلاک سمپاتیک کمری، تزریق انجام میشود که شاخه های عصبی پایین کمر را بی حس می‌کند. این کار به پزشک امکان می‌دهد شماری از مشکلات مربوط به این عصب ها را شناسایی و درمان نماید. برای درمان مشکل معمولاً مجموعه ای از تزریق ها باید انجام شود.
تکنیک های سمپاتکتومی کمری برای ایسکمی بحرانی اندام تحتانی ناشی از محیط غیر قابل بازسازی
ایسکمی بحرانی اندام تحتانی (CLI) تظاهر بیماری شریانی محیطی (PAD) است که در بیماران با درد استراحت ایسکمیک مزمن معمولی یا بیمارانی با ضایعات ایسکمیک پوستی – زخم – برای بیش از ۲ هفته دیده می شود.
ایسکمی حیاتی اندام تحتانی شدیدترین شکل PAD است و مداخلات برای بهبود پرفیوژن شریانی ضروری است. اگرچه بای پس جراحی استاندارد برای عروق مجدد بوده است، اما دامنه یا محل بیماری ممکن است به حدی باشد که شریان قابل بازسازی یا دور زدن نباشد.
این بیماران به روش های درمانی دیگری نیز نیاز دارند، به عنوان مثال، گشاد شدن عروق توسط داروها یا سمپاتکتومی کمر برای تسکین درد در حالت استراحت و جلوگیری از قطع عضو.
برای ارزیابی اثرات سمپاتکتومی کمر در درمان بیماران مبتلا به CLI به دلیل PAD غیر قابل بازسازی، بررسی سیستماتیک آزمایشات کنترل شده تصادفی مورد نیاز است.
هدف از این بررسی تأثیرات سمپاتکتومی کمر با روش های باز، از راه پوست در مقایسه با عدم درمان یا مقایسه با سایر روش های سمپاتکتومی کمر در بیماران مبتلا به CLI به دلیل PAD غیر قابل بازسازی است.
ابتدا به شکم یا پهلو دراز می‌کشید. سپس پوست و بافت‌های ناحیه تزریق بی حس میشود. فوق تخصص درد سوزن را وارد کرده و به دقت آن را به سمت عصب های سمپاتیک هدایت می‌نماید.
معمولاً فوق تخصص درد با استفاده از دستگاه تصویربرداری به نام فلوروسکوپ از موقعیت درست سوزن اطمینان حاصل می‌نماید. ماده حاجب برای تعیین موقعیت درست سوزن تزریق میشود.
تزریق دارو
سپس فوق تخصص درد دارو را تزریق می‌کند. دارو به اعصاب ها می رسد. این داروها موجب بی حسی اعصاب سمپاتیک می‌گردد.
در صورتی که همین اعصاب منشأ درد بیمار باشند، این کار باعث آرام شدن درد میشود. همچنین ممکن است تزریق، بسته به نیازهای بیمار فواید دیگری نیز داشته باشد.
پایان درمان
پس از اتمام کار سوزن برداشته میشود و محل تزریق با چسب کوچکی پوشانده میشود. بیمار مدت کوتاهی تحت نظر پزشک قرار می‌گیرید و سپس به بیمار اجازه داده میشود به منزل برود.
گاهی بعد از بلاک سمپاتیک کمری، افراد بی حسی یا ضعف پاها را تجربه می‌کنند. این وضعیت کاملاً طبیعی است و معمولاً تنها چند ساعت بیشتر طول نمی‌کشد.
ممکن است لازم باشد بیمار در آینده برای تزریق‌های بعدی دوباره مراجعه نماید. اما در صورت بهبود دردهای بیمار برای اینکه نیاز به تزریق های مکرر نباشد میشود با امواج رادیویی این اعصاب را عصب کشی کرد.
آخرین نظرات