طبيعت زايمان درد است و علت اصلي درد زایمان، انقباضات رحم است كه باعث باز و نرم شدن دهانه رحم می شود تا جنين بتواند از آن به داخل مهبل وارد و سپس از اين مجرا خارج شود. واكنش مادر نسبت به درد زایمان متفاوت است و تحت تأثير عوامل زيادي مانند فرهنگ، احساس ترس و نگراني، تجربه زايمان قبلي، ميزان آمادگي براي بچه دار شدن و حمايت همسر مي باشد.

محل و ميزان درد برحسب مراحل مختلف زايمان (مرحله باز شدن دهانه رحم، مرحله عبور جنين از كانال زايمان، زمان ايجاد برش بر روي پرينه و ترميم آن و مرحله جمع شدن رحم) متفاوت است. معمولا در نواحي زير شكم، كمر، مياندوراه و پاها احساس ميشود. یک انسان در حالت طبیعی می تواند تا 45 واحد درد را تحمل کند. که آستانه تحمل درد نامیده می شود و پس آن سیستم عصبی بدن به صورت اتوماتیک برای حذف این فشار بر مغز روشی را متناسب با شرایط اتخاذ می کند که یکی از این روش ها می تواند بیهوشی و غش باشد. اما باید بدانید که یک زن هنگام زایمان دردی معادل 57 واحد را احساس می کند در واقع این میزان درد، معادل شکسته شدن همزمان 20 استخوان است.

در اینجا 4 ویژگی از انقباضات واقعی زایمان ذکر شده است.

1. درد کمر در طول انقباضات:

درد غلط اغلب شامل انقباضاتی است که اغلب در قسمت جلویی رحم ایجاد می شود. انقباضات درست شامل کل رحم و فشار و سفت شدن در پشت است.

2. انقباضات مداوم:

انقباضات درست مداوم هستند و با تغییر در فعالیت کاهش نمی یابند؛ در حالی که انقباضات اشتباه اغلب با استراحت و هیدراتاسیون کاهش می یابند

3. فرکانس، مدت، و قدرت انقباضات زایمان افزایش می یابد:

انقباضات درست یک الگو را دنبال می کنند و قوی تر، طولانی تر و نزدیک تر می شوند. انقباضات غلط ممکن است در فواصل زمانی تصادفی بیشتر رخ دهد و با شدت و مدت زمان متفاوت باشد.

4. انقباضات زایمان باعث تغییر وضعیت دهانه رحم می شود:

این تنها نشانه قطعی است که درد زایمان واقعی است. انقباضات درست باعث می شود که دهانه رحم باز شود.

درد غلط منجر به تغییر در دهانه رحم نمی شود. بنابراین، حتی اگر سه علامت اول را که در بالا شرح داده شده است، تجربه نکنید، تا زمانی که دهانه رحم تغییر نکند، درد درست نیست.

زمان شروع درد زایمان و انقباضات

بیشتر بخوانید علت‌ها و دلایل کمر درد در دوران بارداری

زمان شروع درد زایمان برای خانم‌های مختلف می‌تواند متفاوت باشد. در برخی خانم‌ها زایمان به طور طبیعی در پایان هفتۀ ۳۷ اتفاق می‌افتد و در برخی دیگر ممکن است تا پایان هفتۀ ۴۱ نیز طول بکشد.

پس طبیعی است که زمان شروع درد زایمان برای همۀ خانم‌های باردار یک زمان مشخص نباشد.

برای تشخیص این موضوع که دردهای انتهای بارداری، ‌دردهای واقعی زایمان است، ‌خانم باردار ابتدا باید بتواند دردهای واقعی و دردهای کاذب را از یکدیگر تشخیص دهد.

همچنین برای اینکه به طور تقریبی بدانید دردهایتان از چه زمانی آغاز می‌شود، می‌توانید به جواب سونوگرافی سه ماهۀ اول خود ‌نگاهی بیندازید.

در سه ماهۀ اول، پزشک یا ماما از روی اولین روز آخرین قاعدگی‌تان تاریخ زایمان را مشخص می‌کنند.

تاریخ زایمانتان هر تاریخی که بود، شما می‌توانید از دو هفته قبل منتظر دردهای زایمان باشید.

توجه داشته باشید که اگر دردها و انقباضات شما شبیه درد زایمان است، اما سن بارداری شما به ۳۷ هفته نرسیده، بهتر است سریعاً با پزشک خود تماس بگیرید.

از آنجا که در برخی موارد، پیشگیری از زایمان زودرس امکان‌پذیر است، درصورتی‌که احساس کردید دردهای زایمان شما، قبل از هفتۀ ۳۷ شروع شده است، به بیمارستان مراجعه کنید.

انقباضات می‌تواند کمی زودتر هم وجود داشته باشد. در ماه چهارم بارداری، ممکن است انقباضات بدون دردی در رحم خود احساس کنید.

به مرور و با نزدیک شدن زمان زایمان، این انقباضات باعث بروز درد می‌شود و مانند دردهای قاعدگی، حالت گرفتن و ول کردن دارد. با رسیدن زمان زایمان، مدت زمان منقبض شدن ماهیچه‌های شما نیز تغییر می‌کند.

در فاز نهفتۀ زایمان، یعنی زمانی که دهانۀ رحم شروع به باز و نازک شدن می‌کند، هر انقباض حدود ۳۰ تا ۴۵ ثانیه طول می‌کشد و در فاز فعال، یعنی زمانی که سرعت باز شدن دهانۀ رحم افزایش می‌یابد، این زمان به حدود ۴۰ تا ۶۰ ثانیه می‌رسد.

به این معنی که شما ۶۰ ثانیه درد احساس می‌کنید، سپس درد برای یک یا دو دقیقه آرام می‌شود و پس از آن، دوباره ۶۰ ثانیه درد خواهید داشت.

در فاز انتقالی زایمان، شدت انقباضات به طور ناگهانی افزایش می‌یابد و ۶۰ تا ۹۰ ثانیه طول می‌کشد. پس از خروج سر جنین به تدریج انقباضات بیشتر می‌شود و درد نیز احتمالاً کاهش می‌یابد.

درد زایمان طبیعی چقدره؟

به هر حال زايمان روندی دردناك است و نمي‌توان منكر اين موضوع شد. البته فاصله دردها و انقباضات رحم در ابتدا زياد است و مادر به اندازه كافي فرصت استراحت بين آنها را دارد.

از زماني كه دردها و انقباضات به هم نزديك‌تر میشوند تا زمانی كه نوزاد متولد شود چند ساعتی بيشتر زمان نمیبرد و درد زایمان نيز خارج از تحمل مادر نيست.

توصيه متخصص زنان: لازم است مادر در رابطه با زايمان طبیعی و روند آن از قبل اطلاعات كافي داشته باشد. به اين ترتيب تحمل درد بسيار راحت‌تر خواهد شد.

يكي از كارهايي كه اكثر زنان حين فارغ شدن انجام مي‌دهند جيغ‌ كشيدن است. با این کار مادر فقط انرژي خود را تلف مي‌كند بهترين كار نفس های عميق و زور زدن با آغاز درد و آغاز هر انقباض است.

حتي امروزه خانم‌ها مي‌ توانند با مشاوره با پزشك شان زايمان طبيعی كم‌ درد يا بدون درد را انتخاب كنند.
توصيه روانشناس زایمان: كاملا واضح است كه زايمان طبيعي با درد همراه است پس نبايد اين موضوع را كتمان كرد.

نكته مهم اينجاست كه مادر بداند اين درد لحظه‌اي است و با تولد فرزندش هيچ نشانه‌اي از آن باقي نخواهد ماند.

از زایمان طبیعی می ترسم

بسياري از خانم‌ها مي‌گويند بنيه كافي ندارم، ضعيف هستم و فكر نمي‌كنم بتوانم زايمان طبيعي راحتي داشته باشم به همين دليل ترجيح مي‌دهم سزارين كنم.

توصيه متخصص زنان: اين ترس كاملا طبيعي است و در اكثر مادران ديده مي‌شود. با تولد فرزند اعتماد به‌ نفس مادر بالا رفته و اين مساله را به كل فراموش خواهد كرد.

توصيه روان‌ شناس: پاي صحبت‌ها و درد دل‌هاي مادر يا اطرافياني كه زايمان طبيعي داشته‌اند بنشينيد و در مورد سختي كار از آنها سوال كنيد.

بعد سري به خانم‌هايي بزنيد كه به تازگي سزارين كرده‌اند و ببينيد كدام‌ يك از زايمان خود راضي‌ترند.

سطح درد زایمان طبیعی

درد زایمان ابتدایی
مدت زمان این درد بین ۶ ساعت یا بیشتر است. در این مرحله، رحم شروع به باز شدن کرده و بین ۳ تا چهار سانتی‌متر گسترده شده و نازک می‌شود.

به طور معمول، انقباضات خفیف تا متوسط بین ۳۰ تا ۶۰ ثانیه طول می‌کشد و هر پنج تا ۲۰ دقیقه رخ می‌دهد. این روند بیشتر و بیشتر شده و به‌صورت مکرر اتفاق می‌افتد.

درد زایمان فعال
طول تقریبی این درد بین ۲ تا ۸ ساعت است. انقباضات ادامه می‌یابد، قوی‌تر و با فواصل نزدیک‌تر به هم اتفاق می‌افتد.

در این مرحله، دهانۀ رحم تا ۷ سانتی‌متر گسترش می‌یابد. در این زمان مادران درخواست داروهای مسکن دارند؛ هرچند ممکن است که قبل از آن این داروها را دریافت کرده‌اند.

درد زمان زایمان
مدت زمان این مرحله یک ساعت خواهد بود. درد در اینجا به قوی‌ترین حالت خود می‌رسد؛ زیرا دهانه رحم به ۱۰ سانتی‌متر خواهد رسید.

علاوه‌بر انقباضات شدید و نزدیک، ممکن است مادر احساس درد در پشت، کشالۀ ران، و حتی تهوع را تجربه کند.

درد فشار زایمان
مدت زمان درد فشار زایمان از چند دقیقه تا ۳ ساعت به طول می‌انجامد. به دنبال درد شدید، مادر فشارهای شدیدی وارد می‌کند تا درد آرام شده و کودک به بیرون راهنمایی شود. درد ادامه دارد؛

اما بسیاری از مادران اعتقاد دارند که وارد کردن فشار، درد را تسکین می‌دهد. هنگامی که سر نوزاد مشخص شد، مادر ممکن است احساس سوزش یا گزش در اطراف واژن داشته باشد.

درد جفت
مدت زمان این درد تا ۳۰ دقیقه است. این مرحله نسبتاً آسان است؛ زیرا با انقباضات خفیف و تضعیف، جفت خارج می‌شود. این همان زمانی‌ست که مادر تنها به نوزاد خود توجه داشته و متوجه درد نخواهد شد.

زایمان طبیعی بدون درد

درد زایمان طبیعی دردی جسمانی است که فرایند فیزیولوژیک به حساب می‌آید که اغلب خانم‌ها برای رهایی از این درد، عمل جراحی سزارین را جایگزین زایمان طبیعی می‌کنند.

در دهه‌های اخیر زایمان به روش عمل جراحی سزارین رو به افزایش است با وجود اینکه عمل جراحی سزارین عوارض زیادی دارد.

در حالی که فقط در مواردی که سلامت مادر یا جنین یا هر دو در معرض خطر است، از عمل جراحی سزارین استفاده می‌شود.

اما انتخاب سومی نیز وجود دارد: زایمان طبیعی بدون درد.

در اغلب کشورهای پیشرفته بیش از سه دهه است که به دلیل خطر بی هوشی، جراحی و عوارض عمل جراحی سزارین، روش زایمان طبیعی بدون درد متداول شده‌است.

در واقع پزشکان معتقدند با فن‌های جدید و بدون عوارضی که برای انجام زایمان طبیعی بدون درد در اختیار است، دیگر هیچ خانم بارداری نباید هنگام زایمان طبیعی درد شدید آن را متحمل شود.

این روش همچنین از افزایش تعداد عمل‌های جراحی سزارین که به دلیل ترس از درد زایمان طبیعی انجام می‌شوند به تعداد چشمگیری کاهش داده‌است.

به‌طور کلی عمل جراحی سزارین که در واقع درمانی برای زایمان‌های مشکل و خطرآفرین محسوب می‌شود، امروزه به علل مختلف رواج زیادی یافته‌است.

دوره درد و ناتوانی طولانی مدت مادران، عوارض داروهای بیهوشی در نوزادان این مادران و نیز امکان پارگی رحم در زایمان‌های بعدی از معایب عمل جراحی سزارین به‌شمار می‌آیند.

از سوی دیگر پزشکان معتقدند عمل جراحی سزارین تنها در موارد عدم امکان انجام زایمان طبیعی یا مواردی که سلامت و زندگی مادر، جنین یا هر دوی آن‌ها در خطر است به‌عنوان روش زایمان نجات بخش مورد استفاده است.

با مشاهده علائم زایمان چه کارهایی باید انجام دهید ؟

اگر دچار انقباضات و دردهای شکمی شدید ، مدت زمان و فواصل این دردها را یادداشت کنی. اگر این دردها تکرار شدند باید اقدامات زیر را انجام دهید :

• استراحت :فعالیت های دیگر را کنار بگذارید و کمی استراحت کنید .همسر خود را در جریان قرار دهید تا در صورت لزوم به بیمارستان مراجعه کنید.
• دوش آب گرم :دوش آب گرم علاوه بر ایجاد حس آرامش ، باعث کمک به روند زایمان می کند.
• حفظ خونسردی : خونسردی خود را حفظ کنید زیرا باید بدانید که زایمان در چندین مرحله انجام می شود ، به عبارتی از شروع دردهای زایمان تا تولد نوزاد ممکن است ساعت ها طول بکشد.
• نوشیدن آب و مایعات کافی : برخلاف زایمان سزارین که معده باید خالی باشد ، آب و مایعات زیادی بنوشید . همچنین می توانید یک سیخ کباب نیز میل کنید زیرا باید انرژی کافی برای زایمان داشته باشید.
• راه رفتن : هر چند وقت یکبار راه رفته و دوباره بنشینید ، انجام مدوام این فعالیت قبل از زایمان ، بسیار موثر است.

نکته :
در صورت مشاهده پارگی کیسه آب با پزشک خود صحبت کنید تا از خارج شدن مایع آمنیوتیک مطمئن شوید .پزشک از شما سوالاتی مبنی بر زمان مشاهده مایه و نوع ترشحات خواهد پرسید.

چگونه درد زایمان واقعی را تشخیص دهم؟

فهمیدن اینکه درد زایمان واقعاً شروع شده یا اینکه تنها دچار انقباض های رحمی پراکنده شده اید کار مشکلی است. ولی موارد زیر ممکن است به تشخیص این تفاوت کمک کنند:
• انقباضات واقعی هر چند دقیقه یکبار رخ میدهند و به مرور زمان تعداد آنها بیشتر میشود (فاصله آنها کمتر میشود). انقباضات پراکنده هر چند دقیقه یکبار رخ میدهند ولی با گذشت زمان تعداد آنها بیشتر نمیشود.
• انقباضات واقعی هیچوقت برطرف نمیشوند حتی اگر استراحت کنید ولی انقباضات پراکنده معمولاً بعد از استراحت رفع میشوند.
• انقباضات واقعی به مرور شدیدتر و دردناک تر میشوند. انقباضات پراکنده معمولاً شدیدتر و دردناک تر نمیشوند.
• انقباضات واقعی معمولاً هم در کمر حس میشوند هم در شکم، انقباضات پراکنده تنها در شکم حس میشوند.

اگر هنوز مطمئن نیستید که انقباضات شما واقعی هستند یا پراکنده، با پزشک خود تماس بگیرید.