درد پاشنه پا و علائم و علل درد آن
- Home
- درد پاشنه پا و علائم و علل درد آن
درد پاشنه، مشکل بسیار رایجی است و عوامل بسیاری، از مشکلاتی که استخوان پاشنه را تحت تاثیر قرار میدهد مانند ضربه یا شکستگی تنشی، تا مشکلاتی که ساختارهای نزدیک آن مانند خار پاشنه یا تاندون آشیل را متاثر می‌نماید، وجود دارد که میتواند این درد را به همراه داشته باشد.
درمان های اولیه و زود هنگام آن میتواند به شکل داروهای ضدالتهاب خوراکی را تزریقی، تمرینات ورزشی و کفش مناسب، بانداژ، استفاده از کفی طبی باشد. از فیزیوتراپی میتوان به همراه چنین درمان‌هایی استفاده نمود. تنها بخش کوچکی از درد پاشنه به درمان های جدی تر و جراحی نیاز پیدا خواهد کرد.
پا و مچ پای شما از ۲۶ استخوان، ۳۳ مفصل و بیش از ۱۰۰ تاندون تشکیل شده است. پاشنه پای شما بزرگترین استخوان این قسمت است.
اگر از پاشنه پای خود بیش از حد استفاده کنید یا آسیب ببینید، ممکن است درد پاشنه پا را حس کنید.
این درد ممکن است خفیف باشد و گاهی ناتوان کننده میشود. اگر درمان‌های ساده خانگی درد را تسکین ندهد، لازم است برای تشخیص علت به پزشک مراجعه کنید.
بیشتر بخوانید خار پاشنه چیست؟ علت، علائم و درمان
حدودا دو نفر از هر چهار نفر، در معرض ابتلا به درد پاشنه هستند. هرکسی ممکن است به درد پاشنه دچار شود. علت بروز درد پاشنه‌ی پا در کودکان، اغلب ابتلا به بیماری سیور است. این بیماری بر اثر التهاب صفحات رشد استخوانی در پاشنه و همچنین تاندون آشیل ایجاد میشود.
هرچند التهاب تاندون آشیل نیز موجب فشار به پاشنه میشود، اما علت بروز این درد عمدتا التهاب صفحات رشد استخوانی در پاشنه است. این التهاب نه در زیر پاشنه بلکه بیشتر در قسمت عقبی پاشنه ایجاد میشود.
در بزرگسالان علت بروز درد پاشنه، التهاب فاسیت پلانتار در کف پا و خارپاشنه می‌باشد. این عارضه در بین ورزشکاران (هم زنان و هم مردان) و خصوصا دوندگان بیشتر شایع است. موارد زیادی میتواند موجب بروز درد پاشنه شود.
درد پاشنه میتواند بر اثر انجام فعالیت‌های سنگین و افزایش وزن بدن که موجب ایجاد فشار مضاعف به کف پا میشود، ایجاد شود.
در مواردی نیز درد پاشنه به مشکلات یا بیماری‌های دیگری که شخص به آن مبتلاست مربوط میشود از جمله: آرتروز، شکستگی‌های فشاری، شکستگی ناشی از ضربه، تومور‌های استخوانی، کیست، التهاب تاندون آشیل.
یکی دیگر از علل عمده‌ی بروز درد پاشنه، مشکلات بیومکانیکی در پا می‌باشد که به طور خلاصه به معنای عدم راستای صحیح استخوان‌ها و خارج بودن آنها از محور طبیعی است . بیماری‌ها و مشکلات بسیاری میتواند موجب بروز مشکلات بیومکانیکی در پا شود.
یکی از شایع‌ترین این موارد، سندرم دررفتگی تالوتارسال (talotarsal dislocation syndrome) می‌باشد
فاشیای پلانتار نقش بسیار مهمی در ایجاد درد پاشنه دارد.
فاشیای پلانتار Plantar fascia یک لیگامان یا رباط بلند و کلفت است که درست زیر پوست کف پای شما قرار گرفته است. این لیگامان از پاشنه پا به زیر پنجه پا کشیده شده و موجب قوس کف پا میشود.
یک سر این رباط به سطح زیرین استخوان پاشنه یا کالکانه Calcaneous در محلی که به آن توبرکل پاشنه Calcaneal tubercle میگویند متصل شده و سر دیگر آن پهن شده و به بند پرگزیمال (بند پرگزیمال اولین بند انگشت است که به کف پا متصل میشود) تمامی انگشتان پا متصل میشود.
جنس فاشیای پلانتار عمدتا از فیبرهای کلاژن است. فاشیار پلانتار در جوان ها به تاندون آشیل اتصال دارد ولی این اتصال در سنین بالاتر کم میشود
با بالا بردن انگشتان پا (دورسی فلکس کردن) فاشیای پلانتر تحت کشش قرار گرفته و سفت میشود.
در این حال اگر تاندون آشیل هم تحت کشش قرار گیرد کشش روی فاشیای پلانتار بیشتر میشود و همین مکانیسم است که اساس درمان فیزیوتراپی فاشئیت پلانتار توسط تحت کشش قرار دادن تاندون آشیل را تشکیل میدهد.
اتصال فاشیای پلانتار به دو انتهای کف پا موجب تشکیل قوس کف پا میشود.
در واقع فاشیای پلانتار مانند زه یک کمان است که خود کمان (در اینجا استخوان های کف پا) را خم میکند. بدین طریق هم کمان (استخوان های کف پا) و هم زه (فاشیای پلانتار) تحت کشش قرار میگیرند.
این خاصیت فاشیای پلانتار بر روی دینامیک راه رفتن تاثیر فراوانی دارد. در حین راه رفتن وقتی کف پا بر روی زمین نیست کشش فاشیا کم بوده و قوس کف پا زیاد است و وقتی کف پا به زمین میرسد به علت فشاری که زمین از دو طرف به استخوان های پاشنه و پنجه پا وارد میکند (دو سر کمان) قوس کف پا کم شده و در عوض فاشیای پلانتر (زه) تحت کشش قرار گرفته و سفت میشود.
در مرحله بعدی راه رفتن وقتی فرد شروع به برداشتن کف پا از زمین میکند به علت کشش فاشیای پلانتار قوس کف پا مجددا برقرار میشود. این حالت کششی و فنری که در فاشیای پلانتار وجود دارد موجب میشود تا در حین زمین گذاشتن پا انرژی در فنر(فاشیای پلانتار) ذخیره شده و با برداشتن پا انرژی مجددا به پا برگردد.
بدین طریق بدن انسان راهی پیدا کرده است تا بتواند مقداری از انرژی راه رفتن را ذخیره کرده و کارایی راه رفتن ر بیشتر کند.
با بالا آوردن انگشتان پا فاشیای پلانتار تحت کشش قرار گرفته و قوس کف پا بیشتر میشود.
نکته مهم دیگر در بیومکانیک فاشیای پلانتار اینست که وقتی انگشتان پا به پشت بالا برده میشوند (دورسی فلکشن) فاشیای پلانتار تحت کشش قرار گرفته و قوس کف پا زیاد میشود. این فرآیند در سیکل راه رفتن درست در زمانی انجام میشود که فرد در حین بلند کردن پای خود از زمین است.
در حین راه رفتن درست در لحظه ایکه فرد میخواهد پایش را از زمین بلند کند انگشتان پایی خود را به پشت میبرد. این مکانیسم در روند کم و زیاد شدن قوس کف پا در حین راه رفتن و در نتیجه ذخیره انرژی کمک میکند.
بیش از ۹۰ درصد بیماران با اقدامات غیر جراحی بهبود میابند. اقدامات درمانی عبارتند از :
به طرف یک دیوار بایستید. یک پا را جلوتر از پای دیگر قرار میدهیم بطوریکه یک زانو کمی خم و و زانوی دیگر کاملاً صاف باشد. کف هر دو دست را هم به دیوار جلو تکیه میدهیم.
سپس بدون اینکه محل کف پاها روی زمین را تغییر دهیم سعی میکنیم تنه خود را به دیوار نزدیک تر کنیم، زانوی خم شده را بیشتر خم کنیم تا در پایی که زانویش صاف است مچ پا بیشتر خم شود. با این کار عضلات پشت ساق و تاندون آشیل تحت کشش قرار میگیرند.
این کار را خیلی به آرامی انجام میدهیم تا وقتی که یک کشش ملایم را در پشت پا احساس کنیم. وضعیت را برای ده ثانیه حفظ کرده و سپس به آرامی به حالت اول باز میگردیم. نرمش را ۲۰ مرتبه تکرار میکنیم.
6. کشش فاشیای پلانتار : در حالت نشسته پای مبتلا را روی زانوی سالم قرار میدهیم و پنجه پا را با دست گرفته و به طرف خود میکشیم تا فاشیای کف پا در حالت کشش قرار گیرد. به مدت ده ثانیه این کشش را ادامه داده و سپس به حالت اول باز میگردیم. ۲۰ مرتبه نرمش را انجام میدهیم.
7. تزریق کورتون : تزریق دارو در محل درد ممکن است توسط فوق تخصص درد در کلینیک درد برای درمان استفاده شود. توجه داشته باشیم که تزریق های مکرر خطرناک بوده و ممکن است بر اثر این تزریقات فاشیای کف پا پاره شده و فرد دچار صافی کف پا و درد مزمن شود.
8. کفی : کفی های سیلیکونی زیر پاشنه را نرم نگه داشته و آنرا از ضربات مکرری که درد را تشدید میکند حفظ میکند.
9. اسپلینت شبانه : معمولاً وقتی فرد در شب میخوابد کف پایش به پایین خم شده و این موجب میشود تا فاشیای پلانتار ریلاکس شده و در صبح که فرد از خواب بلند میشود طول آن قدری کوتاه تر شده است و همین امر موجب شدت درد صبحگاهی است.
با استفاده از یک آتل یا اسپلینت در هنگام خواب که به پا و ساق بسته میشود مچ پا در حالت ۹۰ درجه نگه داشته شده تا کشش فاشیای پلانتار در حین خواب حفظ شود. این روش گرچه کمی ناراحت کننده است ولی موثر است.
شوک ویو تراپی Extracorporal shockwave therapy ESWT با این روش با تاباندن امواج پرقدرت صوتی به ناحیه پاشنه روند ترمیم آسیب های فاشیای پلانتار تسریع میشود. اثر این روش در همه بیماران یکسان نبوده و ثابت شده نیست.
اگر بعد از ۱۲ ماه درمان فعال، درد همچنان باقی ماند پزشک معالج ممکن است تصمیم به انجام عمل جراحی بگیرد. انواع این اعمال عبارتند از
آزاد کردن عضلات پشت ساق برای افزایش قابلیت انعطاف مچ پا
آزاد کردن فاشیای پلانتار بصورت بریدن قسمتی از فاشیا برای افزایش قابلیت انعطاف فاشیا
هر دو این اعمال جراحی را میتوان به روش باز یا با آندوسکوپ انجام داد.
تمرین کشش با استفاده از حوله
کشش به وسیله دیوار
کشش به وسیله پله
کشش به کمک توپ
اگر درد شدید نباشد، مراقبت خانگی میتواند موثر باشد.
از دویدن یا استراحت طولانی مدت، راه رفتن روی سطح پا و هرگونه فعالیتی که سبب فشار بر پاشنه پا شود اجتناب کنید.
پوشیدن کفش های مناسب بویژه برای ورزشکاران حیاتی است و از پا حمایت می کند.
برخی مطالعات اخیر نشان میدهد که بوتاکس در درمان پاشنه پا موثر است. مطالعه دیگری نشان میدهد که دوز استاندارد دستگاه تراپی شبیه همان درمان با اشعه ای ایکس و درمان سرطان است و میتواند کمک کند.
عضو هیات مدیره انجمن درد ایران و عضو انجمن جهانی درد امریکا (IASP) می باشم. همچنین عضو کارگروه ستاد سلولهای بنیادی نهاد ریاست جمهوری نیز هستم. در حوزه های مختلف کنترل و درمان انواع دردهای بدن به بیماران و مراجعه کنندگان خدمات ارائه میکنم.
آموزنده ومفید تشکر از تهیه کننده