مثانه عصبی یا نوروژنیک چیست و درمان آن
- Home
- مثانه عصبی یا نوروژنیک چیست و درمان آن
مثانه عصبی (به انگلیسی: Neurogenic bladder dysfunction) یکی از بیماری‌های مثانه است که موجب اختلال در ادرار کردن میشود
عصب‌های مختلفی در ناحیه‌ی مثانه گرد هم آمده‌اند که عمل کنترل عضلات مجاری ادراری را بر عهده دارند.
این عضلات شامل عضلات اسفنکتر است که به طور طبیعی یک حلقه‌ی محکم را در اطراف مجرای ادراری شکل داده تا ادرار را نگه دارد تا زمانی که شخص با اراده خود آن را رها کند.
درمان مثانه عصبی می‌تواند به شما کمک کند تا دوباره کنترل دستگاه ادراری خود را بازیابید.
مثانه عصبی می‌تواند باعث آسیب‌های شدید و جبران‌ناپذیر کلیوی و تخریب دیواره‌ی مثانه شود؛ بنابراین لازم است به محض مشاهده هرگونه علائم مربوطه به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید.
ادرار برای اینکه قادر باشد در مثانه نگهداری شود و در زمان مناسب، از طریق مجرای ادرار خارج شود، نیاز به هماهنگی دقیق بین عضلات و عصب‌های دستگاه ادراری دارد.
عصب‌ها، پیام‌هایی را از مثانه به نخاع و مغز و سپس از مجموعه عصب های موجود در سیستم عصبی محیطی به عضلات مثانه منتقل می‌کنند و به آنها فرمان می‌دهند که منقبض شده یا رها شوند.
در عارضه مثانه عصبی ، عصب‌ها به درستی پیغام مغز را به ماهیچه‌های مثانه منتقل نمی‌کنند.
علائم مثانه عصبی ممکن است به علائم بیماری های دیگر شبیه باشد در نتیجه با پزشک مراقب خود برای تشخیص صحبت کنید.
بیشتر بخوانید : سکته مغزی چیست ، علت ها، علایم و راه های درمان
مثانه عصبی ممکن است به دلیل بیماری های مادرزادی رخ دهد مانند :
این کودکان با علایم فلج اندام ها و نقص عملکرد مثانه و روده متولد میشوند.
سکته مغزی ، پارکینسون، ام اس، آسیب به نخاع (سقوط از ارتفاع ،تصادف، ضربه)، تومور مغزی ،ضربه مغزی ،مسمومیت با فلزات سنگین ، بیماری دیسک ستون مهره ها ، دیابت، فلج اطفال ، زونا ، جراحی های وسیع شکمی و لگنی که منجر به آسیب دیدگی اعصاب لگنی میشوند.
علائم مثانه عصبی می‌تواند روی کیفیت زندگی تاثیر بگذارد. در واقع این علائم باعث ایجاد وقفه‌های زیادی در زندگی روزمره فرد میشود.
گاهی فرد از رفتن به تعطیلات، وقت گذرانی با دوستان و یا انجام دادن معمولی‌ترین کارها واهمه دارد. چرا که همیشه فرد نگران است که شاید در صورت نیاز به دفع ادرار سرویس بهداشتی مناسب را پیدا نکند.
برخی از مردم حتی کارهای روزمره خود را متوقف و یا بعضی از آنها را حذف می‌کنند.
مثانه عصبی روی شغل و یا روابط فرد هم اثر خواهد گذاشت. فرد احساس تنهایی، افسردگی و اضطراب خواهد کرد. در افراد مبتلا به بی اختیاری ادرار گاهی مشکلات پوستی و یا عفونت رخ خواهد داد.
همانطور که در قسمت قبل گفته شد ،بیماری دیابت بروی سیستم عصبی تاثیر میگذارد و عملکرد اعصاب مثانه را دچار اختلال میکند.
این اختلال باعث میشود تخلیه ادرار در مثانه با مشکل روبرو شود و به تدریج ادرار در مثانه میماند و افزایش می یابد و در نتیجه حجم مثانه ازایش می یابد در این حالت فردی که بیماری دیابت دارد دچار بی اختیاری ادرار میشود بدون انکه فرد احساس کند مثانه اش پر شده است.
زیرا بیماری دیابت همانطور که گفته شده بود بر سیستم عصبی مثانه تاثیر میگذارد و فرد احساس نمیکند که مثانه اش پر شده است.
در نتیجه چون مثانه پر است ادرار را نشت میدهد برای جلوگیری از مختل شدن سیستم عصبی مثانه توصیه میشود که قند خون کنترل کنند.
زمانی که فرد دیابتی با اختلال در عملکرد سیستم عصبی مواجه شد و بدلیل این اختلال زمانی که مثانه او پر شد و احساس نکرد در مراحل اولیه به او توصیه میشود که هر 3 یا 4 ساعت یکبار حتی اگر احساس ادرار کردن هم نداشت به دستشویی برود و با تحریک قسمت های زیرین شکم ،مثانه را وادار به تخلیه کند.
در درمان این بیماری توسط پزشک داروهایی تجویز میشود تا انقباض عضلانی مثانه را تقویت کند.زمانی که این بیماری پیشرفت کند ممکن است که مثانه بطور کلی کارایی خود را از دست بدهد.
در نتیجه بیمار توسط سونداژ هر 4 یا 6 ساعت باید ادرارش را تخلیه کند.
در نتیجه ضروری است بیماران دیابتی هنگامی که عوارضی مانند عدم تخلیه کامل مثانه،نشت ادار،جریان ضعیف ادرار ،کاهش دفعات تخلیه ادار،بی اختیاری در ادرار و دستگاه ادراری مشاهده کردند حتما پزشک خود را در جریان بگذارند.
چندین سیستم دسته‌بندی بر اساس معیارهای عصبی، اورولوژی یا عملکرد مثانه و مجرای ادراری وجود دارد که عبارتند از:
در این نوع، حجم مثانه بزرگ و فشار آن کم است و انقباضات وجود ندارند. این حالت ممکن است ناشی از آسیب‌های عصبی محیطی و یا آسیب‌هایی وارده به نخاع در سطح S2 به S4 باشد.
ممکن است بعد از وارد آمدن آسیب به نخاع، یک شلی اولیه بعد از شلی یا انقباض طولانی مدت رخ دهد و یا ممکن است عملکرد مثانه بعد از چند روز، هفته یا ماه بهبود یابد.
در این نوع، حجم مثانه نرمال یا کوچک است و انقباضات غیرارادی رخ میدهد. این حالت ناشی از آسیب مغزی و یا آسیب نخاعی در سطح بالای T12 است.
علائم دقیق این عارضه، بسته به محل و شدت ضایعه متفاوت هستند.
در این حالت معمولاً انقباض مثانه و شل شدن عضلات اسفنکتر خارجی از کنترل فرد خارج میشوند (ناهماهنگی اسفنکتر دترسور رخ میدهد) و در نتیجه ادرار نمی‌تواند از مثانه تخلیه شود.
الگوهای ترکیبی (ترکیبی از مثانه عصبی شل و اسپاسمی) ممکن است ناشی از اختلالات متعددی ازجمله سیفلیس (آبله فرنگی)، دیابت ملیتوس و تومورهای مغزی یا نخاعی باشد.
کنترل سیستم عصبی بر مثانه و مجاری ادراری به گونه‌ای است که این اعصاب در احساس پر شدن مثانه، احساس نیاز به دفع ادرار و کمک به تخلیه ادرار نقش اصلی دارند.
اگر به دلایل مختلف، بویژه در موارد اکتسابی، این سیستم دچار اختلال شود و فرمان پر بودن مثانه را به مغز مخابره نکند، تخلیه ادرار بدرستی و در زمان مناسب انجام نمی‌شود و امکان برگشت آن به کلیه‌ها یا بروز عفونت ادراری یا بروز بی‌اختیاری ادرار وجود خواهد داشت.
تحت تاثیر برخی بیماری‌ها از جمله دیابت به مرور زمان، سیستم عصبی خودکار مثانه و مجاری ادراری مختل میشود.
همچنین بتدریج بر اثر آسیب و تروما به کمر یا نخاع، دیسک کمر و گردن،مهره‌ها و بویژه جراحی در این مناطق و نیز بیماری‌هایی چون ام‌اس و پارکینسون، مثانه عصبی بروز میکند.
چون این شرط باعث می شود که شما احساس ادرار کردنتان را از دست بدهید، مثانه تان می تواند فراتر از ظرفیت پر شود و سپس نشت کند. اما مثانه تان نمی تواند کاملاً خالی شود.
این امر حفظ ادرار نیز نامیده می شود. این امر باعث افزایش ریسک عفونت دستگاه ادراری می شود و عفونت می تواند باعث شود که ادرار به مدت طولانی در مثانه و یا کلیه ها باقی بماند.
عفونت های مجاری ادراری و کلیوی می تواند منجر به آسیب در طول زمان شود و می تواند منجر به نارسایی کلیه شود که می تواند مهلک و خطرناک باشد.
اختلال عملکرد مثانه باعث بروز مشکلات متعددی در زندگی بیماران می شود.
بسیاری افراد ممکن است از بیرون رفتن، انجام فعالیت های قبلی و یا رفتن به مسافرت اجتناب کنند و در نهایت دچار افسردگی، اضطراب و یا احساس تنهایی گردند.
هم چنین در صورت بی اختیاری و یا نشت ادرار ممکن است ناراحتی و یا عفونت های پوستی ایجاد شوند.در صورت درمان مناسب، بهبود چشمگیری در کیفیت زندگی افراد ایجاد می گردد.
پزشک بر اساس موارد زیر درمان های اختصاصی و متناسب با هر فرد را انجام می دهد:
سن بیمار، وضعیت سلامت و سابقه بیماری های قبلی، علت آسیب اعصاب، نوع و شدت علایم، تحمل و همکاری بیمار در مصرف داروها یا انجام پروسیجرها.
برای بسیاری از بیمارانی که آسیب جدی اعصاب مثانه ندارند، قدم اول درمان شامل تغییر در سبک زندگی یا رفتار درمانی می باشد.
به این صورت که با ایجاد برخی تغییرات در برنامه روزمره، علایم فرد کنترل می گردد. این تغییرات شامل موارد زیر می باشند.
در گروهی از بیماران، دستشویی رفتن سر ساعت مشخص باعث کنترل علایم می گردد.
کاهش وزن و محدود کردن مصرف مواد غذایی محرک مانند چای، قهوه، الکل، نوشابه، مرکبات و ادویه در بهبود علایم مبتلایان به اختلال عملکرد مثانه کمک کننده می باشند.
در افرادی که تخلیه کامل مثانه ندارند، بهتر است در هر نوبت که به دستشویی می روند بعد از ادرار کردن، به مدت چند دقیقه صبر کرده و مجدد ادرار کنند.
انجام انقباض های سریع (5 تا 10 بار) در عضلات کف لگن با ارسال پیام به مثانه باعث شل شدن و مهار انقباض های ناگهانی مثانه می گردد.
در صورت وجود علایم مثانه “بیش فعال” ، می توان در ابتدا به مدت سی ثانیه تا چند دقیقه ادرار کردن را به تاخیر انداخت. بتدریج می توان این زمان را به چند ساعت افزایش داد.
در افراد مبتلا به “مثانه بیش فعال” ، در صورت بازآموزی عضلات مثانه می توان به بیماران کمک کرد مدت زمان بیشتری ادرار خود را نگه دارند.
آموزش تمرین های کگل (Kegel exercises) و انجام بیوفیدبک روش های غیر تهاجمی هستند که به بیماران کمک می کنند احساس فوریت ادرار کردن را به تعویق بیندازند.
در صورتی که رفتار درمانی و تغییر در سبک زندگی باعث بهبود علایم بیماران نشوند، استفاده از درمان های دارویی و سونداژ مثانه توصیه می گردد.
⦁ داروهای مورد استفاده در “مثانه بیش فعال” شامل داروهایی می باشند که باعث کاهش انقباض مثانه می شوند و به صورت خوراکی استفاده می گردند.
⦁ داروهای مورد استفاده در “مثانه شل” مواردی هستند که با تحریک اعصاب مثانه باعث افزایش انقباضات آن می گردند.
با استفاده از سوند می توان مثانه را به طور کامل تخلیه کرد.
در “سونداژ دایمی مثانه” ، کاتتر (سوند) بطور دایم جهت تخلیه ادرار داخل مثانه قرار گرفته است در حالیکه در روش “سونداژ متناوب مثانه” (CIC) ، برای هر نوبت تخلیه ادرار و چندین بار در روز سوند تعبیه شده و سپس خارج می گردد.
سونداژ متناوب در افراد با آسیب اعصاب یا سایر مشکلاتی که دچار اختلال در هماهنگی دست ها می باشند، دشوار می باشد.
در صورت عدم پاسخ به درمان های اشاره شده، پزشک متخصص بر حسب علایم و تشخیص هر بیمار، روش های درمانی دیگر مانند تزریق سم بوتولینوم (بوتاکس) به داخل مثانه، تحریک الکتریکی اعصاب (مانند ساکرال نورومدولیشن و یا تحریک پوستی عصب تیبیال) و یا روش های جراحی را پیشنهاد می دهد.
بیمارانی که به انواع شدید بیماری مثانه عصبی مبتلا هستند باید تحت عمل جراحی قرار گیرند.
1.اسفنکتر مصنوعی : این ابزار به درمان بی‌اختیاری شدید ادرار ناشی از عدم عملکرد صحیح عضله اسفنکتر کمک میکند.
در این عمل جراحی کاف اسفنکتر دور مجرای ادرار قرار داده میشود و یک پمپ نیز در زیر پوست در کیسه بیضه یا لابیا قرار داده میشود. پمپ برای باز کردن اسفنکتر و باز شدن مسیر ادرار به کار برده میشود.
2. عمل انحراف (دایورژن) ادرار : جراح در این عمل جراحی یک مدخل به نام استوما می‌سازد. ادرار از طریق استوما جمع میشود.
3. تقویت مثانه (تقویت سیستوپلاستی): قسمتی از روده بزرگ برداشته شده و به دیواره مثانه متصل میشود. این باعث افزایش سایز مثانه شده و به ذخیره‌سازی ادرار در آن کمک میکند.
4. رزکسیون اسفنکتر : قسمت ضعیف عضله اسفنکتر برداشته میشود. در برخی موارد نیز اسفنکترکتومی انجام میشود که در آن کل عضله اسفنکتر برداشته میشود.
آخرین نظرات