آسیب نخاعی چیست ،علل ، علایم و درمان آن
- Home
- آسیب نخاعی چیست ،علل ، علایم و درمان آن
آسیب نخاعی (Spinal cord injury) یا به طور اختصار SCI: طناب نخاعی نواری از رشته های عصبی است که از مغز آغاز می شود و از میانه پشت به سمت پایین گسترش می یابد.
نخاع پیام های ورودی و خروجی میان مغز و بقیه بدن را منتقل می کند. نخاع از بافت نرمی ساخته شده است که با مهره های ستون فقرات احاطه و بوسیله آنها حفاظت می شود.
آسیب نخاعی به علت صدمات وارده بر هر بخش از ستون فقرات از جمله مهره ها، رباط ها یا دیسک های بین مهره ای رخ می دهد.
آسیب های طناب نخاعی ممکن است باعث از دست رفتن کارکرد اندام ها در پایین سطح جراحت، و از جمله ایجاد فلج شود.
ضربه ناگهانی به ستون فقرات که باعث شکستگی، دررفتگی، له شدگی یا تحت فشار قرار گرفتن مهره ها شود ممکن است باعث آسیب طناب نخاعی ناشی از ضربه شود.
همچنین اصابت گلوله یا زخم چاقو ممکن است طناب نخاعی را قطع کند. بیماری هایی مانند آرتروز، سرطان، التهاب، عفونت ها یا ساییدگی دیسک های مهره های ستون فقرات از جمله علل آسیب های غیرضربه ای نخاع هستند.
جراحات طناب نخاعی از لحاظ محل و شدت آسیب دیدگی متفاوتند. سطح آسیب نخاعی به معنای پایین ترین بخش طناب نخاعی است که کارکرد طبیعی خود را حفظ کرده است.
آسیب های در سطح بالاتر بازوها، دست ها، تنه، پاها و اندام های لگنی را درگیر می کنند، در حالی که آسیب های در سطح پایین تر فقط پاها، اندام های لگنی و تنه را گرفتار می کنند.
آسیب نخاعی بر حسب سطح آن می تواند به فلج هر چهار اندام، دست ها و پاها (تتراپل ژی یا کوادریپل ژی) یا فلج اندام های تحتانی یا پاها (پاراپلژی) منتهی شود.
شدت جراحت نخاع ممکن است کامل باشد که در آن همه حرکات و حس ها در زیر سطح جراحت از دست می روند، یا ناکامل باشد که مقداری از حس و حرکت باقی می ماند.
بعد از ایجاد آسیب نخاعی تمامی اعصابی که بالای محل آسیب قرار دارند به کار خود به همان شکل قبل از آسیب ادامه می دهند.
اما در زیر سطح آسیب نخاعی اعصاب نمی توانند پیام ها را بین مغز و قسمت های بدن رد و بدل نمایند، علت این مساله قطع شدن ارتباط بین دو قسمت نخاع است.
گروهی از درمانگران و متخصصان، با این بیماران در طول مراحل اولیه بهبودی شان کار می کنند.
فیزیوتراپیست ها بر حفظ و تقویت کارکرد باقیمانده عضلانی متمرکز هستند، در حالی که کار درمانگرها، روانشناسان توانبخشی و سایرین به بیمار یاری می رسانند تا انجام کارهای پایه و مهارت های جدید را بیاموزد.
تکنولوژی مدرن می تواند تا حدی توانایی افراد دچار آسیب نخاعی را به آنان بازگرداند.
تجهیزات کمکی شامل صندلی های چرخدار، تنظیم های کامپیوتری، وسائل کمکی الکترونیکی، آموزش راه رفتن با وسایل روباتی و تحریک الکتریکی می شوند.
پژوهشگران در حال حاضر در حال تولید پروتزهای عصبی هستند که “میانجی مغز کامپیوتر” نامیده می شوند.
این سیستم ها از الکترودهایی که روی پوست سر نصب می شوند، یا درون مغز کاشته می شوند استفاده می کنند که پیام های الکتریکی از سلول های عصبی را ضبط می کنند و آنها را به یک پیام کنترل کننده یک کامپیوتر یا عضو مصنوعی در می آورند.
بیشتر بخوانید : درمان بیرون زدگی دیسک کمر به روش آندوسکوپی دیسک
آسیب نخاعی بهصورت کامل یا ناقص است که در ادامه هر کدام را بررسی می‌نماییم.
در یک ضایعه نخاعی کامل، عملکرد حسی یا حرکتی در زیر سطح ضایعه وجود ندارد.
آسیب نخاعی کامل بیشتر در ارتباط با قطع عرضی نخاع، صدمات عروقی شدید، کشش‌های طولی طناب نخاعی یا فشارهای شدید به نخاع است.
در ضایعات کامل به دلیل قطع ارتباط نخاع با مغز، ادراک حسی و کنترل حرکتی فرد مختل شده و در این موارد پیش‌آگهی جهت برگشت عملکرد حسی-حرکتی ضعیف است.
ضایعه نخاعی ناقص، درصورت وجود و حفظ قسمتی از عملکرد حسی یا حرکتی در زیر سطح آسیب مشخص میشود.
اگر برگشت عملکردهای حسی یا حرکتی سریع باشد، پیش‌آگهی ازنظر بهبود عصبی نیز خوب خواهد بود.
طناب نخاعی از زیر پیاز مغز (بصل النخاع) در ناحیه سوراخ پس سری شروع میشود و انتهای آن در سطح مهره اول یا دوم کمری است. بنابراین، طول نخاع نسبت به ستون فقرات کوتاهتر است (حدود ۲۵ سانتی متر).
انتهایی‌ترین قسمت طناب نخاعی را به دلیل مخروطی بودن، مخروط انتهایی می‌نامند.
ریشه‌های اعصاب کمری و خاجی که از طناب نخاعی منشعب میشوند، نسبت به سایر ریشه‌های اعصاب نخاعی مسیر بیشتری را طی میکنند.
ازطرفی چون این ریشه‌ها (ریشه‌های کمری و خاجی) به صورت دم اسب از نخاع خارج میشوند، ناحیه‌ای را ایجاد میکنند که منطقه دم اسبی می‌نامند.
امکان آسیب نخاعی در هر سطحی از طناب نخاعی وجود دارد. احتمال آسیب در دو ناحیه C6-C7 و T12-L1 بیشتر از سایر نواحی طناب نخاعی است که علت آن تحرک زیاد یک قسمت و ثبات (تحرک کمتر) در ناحیه دیگر است.
ضایعه نخاعی ناقص در اثر ضربات وارده به طناب نخاعی در ناحیه گردن (سرویکال) شیوع بیشتری در مقایسه با قسمت سینه‌ای (توراسیک) دارد.
اگر ضایعه نخاعی در سطح گردنی باشد، با توجه به شدت آسیب باعث ایجاد ضعف اندام ها یا فلج چهار اندام می‌گردد.
ضایعه در سطح سینه‌ای یا ناحیه کمری منجربه ضعف اندامهای تحتانی یا فلج اندامهای تحتانی میشود.
آسیب‌های رشته‌های دم اسب، نمای بالینی ویژه‌ای به صورت فلج شل دو پا، بی‌اختیاری ادرار و مدفوع و همچنین بی حسی نسبت به درد و حرارت در ناحیه زینی ایجاد میکنند.
آسیب به منطقه دم اسبی یک ضایعه نورون حرکتی تحتانی است.
آسیب نخاعی اغلب نتیجه یک حادثه غیر قابل پیش بینی یا رویداد خشونت‌آمیز است. موارد زیر میتواند باعث آسیب به نخاع شود:
توانایی شما برای کنترل اندامتان پس از آسیب نخاعی بستگی به دو عامل دارد: محل آسیب در ناحیه نخاعی و شدت آسیب به نخاع.
کمترین آسیب به نخاع، به عنوان سطح عصبی آسیب‌های شما شناخته میشود. شدت آسیب به عنوان یکی از موارد زیر طبقه‌بندی میشود:
تکمیل: اگر تمام احساسات (حسی) و تمام توانایی کنترل حرکت (عملکرد حرکتی) در زیر آسیب نخاعی از دست رفته باشد، آسیب‌های شما کامل بوده است.
ناقص اگر بعضی از فعالیت‌های حرکتی یا حسی را در زیر منطقه آسیب دیده داشته باشید، آسیب‌های شما ناقص یا نامشخص است.
از علائم مشخص آسیب نخاعی ، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
نشانه‌ها و علائم آسیب نخاعی پس از حادثه ممکن است شامل موارد زیر باشد:
اگرچه آسیب نخاعی معمولاً نتیجه تصادف است و ممکن است برای هر کسی اتفاق بیفتد اما عوامل خاصی می توانند شما را در معرض خطر بیشتری برای حفظ آسیب نخاعی قرار دهد، از جمله:
تصادفات وسایل نقلیه موتوری عامل اصلی صدمات نخاعی برای افراد زیر 65 سال است.
در حالت دوم، این فلج بر تمام یا بخشی از تنه، پاها و اندام های لگن تاثیر می گذارد (قسمت قرمز رنگ) آسیب نخاعی به هر صورت و با هر شدتی که باشد یکی یا چند تا از علائم زیر را ایجاد می کند:
1.از دست دادن قدرت حرکت از بین رفتن قدرت حرکت می تواند در هر یک ازاندام های حرکتی اتفاق بیافتد.
2.از دست دادن یا تغییر احساس، از جمله توانایی احساس گرما، سرما و لمس.
3.از دست دادن کنترل روده یا مثانه.
4.فعالیت های رفلکس تحریک شده و یا اسپاسم (گرفتگی عضلانی).
5.تغییرات در عملکرد جنسی، حساسیت جنسی و باروری.
6.درد و یا احساس خستگی شدید ناشی از آسیب به الیاف عصبی در نخاع.
7.اشکال در تنفس و یا سرفه.
عوارض آسیب‌های طناب نخاعی شامل عدم ریه، نارسایی تنفسی، شوک نوروژنیک و فلج کامل در ناحیه زیر آسیب دیدگی می‌باشد.
استفاده نادرست عضلانی ممکن است در دراز مدت، اثرات اضافه تری شامل آتروفی عضلانی را ایجاد کند.
عدم تحرک ممکن است منجر به زخم بستر، بهخصوص در نواحی استخوانی گشته، که نیازمند اقدامات احتیاطی چون نرم‌تر کردن بستر و هر دو ساعت چرخش درون بستر جهت تخفیف فشار می‌باشد.
در دراز مدت، افرادی که از ویلچر استفاده میکنند، باید به صورت دوره ای جابجا شده تا فشار تخفیف یابد.
یکی از عوارض دیگر درد، شامل درد نوسی‌سپتیو (نشان‌دهنده آسیب بافتی بالقوه یا واقعی‌ست) و درد نوروپاتی است، اینگونه عوارض هنگامی روی میدهند که اعصاب در غیاب محرک‌های دردزا، تحت تأثیر انتقال پیام‌های خطادار درد، قرار گیرند.
اسپاستیسیته، سفت کردن غیرقابل کنتر عضلات زیر سطح آسیب‌دیدگی است که در ۷۸–۶۵٪ از SCI مزمن رخ میدهد.
این رویداد ناشی از نقصان ورودی از مغز است که پاسخ‌های عضلانی رفلکس‌های کششی را فرومی‌نشاند.[۵۶] این اسپاستیسیته‌ها با دارو و درمان فیزیکی قابل درمانند.
اسپاستیسیته، ریسک کنتراکچر (کوتاه شدن عضلات، زردپی‌ها یا رباط‌ها که ناشی از استفاده نشدن یکی از اندام‌هاست) را افزایش میدهد؛ می‌توان از این مشکل با حرکات متعدد روزانهٔ اندام در محدوده کامل حرکتی اش، پیشگیری کرد.
یکی دیگر از مشکلات ناشی از عدم تحرک، از دست رفتن چگالی استخوان و تغییرات بافت استخوانی‌ست.
از دست رفتن چگالی استخوان (کانی‌زدایی استخوان) را ناشی از نقصان ورودی از سوی عضلات فلج یا ضعیف شده می‌دانند که میتواند منجر به افزایش ریسک شکستگی‌ها گردد.
برعکس، پدیده استخوان‌سازی نابجا (heterotopic ossification)، که رشد بیش از حد بافت استخوانی در نواحی بافت نرم است، به خوبی شناخته نشده.
این پدیده در سطح زیر آسیب دیدگی رخ داده، احتمالاً ناشی از التهاب بوده و در ۲۷٪ از افراد به مرحله ای میرسد که از نظر بالینی قابل توجه میشود.
توده عضلانی، با استفاده نشدن دچار آتروفی شده و تحلیل می‌روند.
افراد مبتلا به SCI، در معرض ریسک بالای مشکلات تنفسی و قلبی-عروقی اند، لذا خدمه بیمارستان باید مراقب باشند تا از شدت یافتن چنین مشکلاتی اجتناب کنند.
مشکلات تنفسی (بهخصوص ذات الریه) جزو دلایل اصلی مرگ افراد دچار به SCI است، که بدنبال آن اغلب عفونت‌هایی ناشی از فشار، عفونت‌های مجاری ادراری و عفونت‌های تنفسی رخ میدهند. ذات الریه ممکن است همراه با تنگی نفس، تب، و اضطراب باشد.
یکی دیگر از تهدیدات تنفسی، ترومبوز سیاهرگی عمقی (DVT) است که طی آن درون اندامهای بی تحرک، لخته خونی تشکیل می‌گردد؛
این لخته‌ها ممکن است شکسته شده و تشکیل آمبولی ریوی داده و بدین شکل در ریه سکنا گزیده و موجب انسداد خون رسانی به آن گردند.
در SCI، بهخصوص ۱۰ روز اول آسیب دیدگی، ریسک بالای DVT وجود دارد که در بیش از ۱۳٪ درصد از موارد حاد رخ میدهد. اقدامات پیش‌گیرانه شامل ضدانعقادگران، لوله فشار، و حرکت دادن اندامهای بیمار است.
علامات و نشانه‌های رایج DVT و آمبولی ریوی ممکن است در SCI به دلیل اثراتی چون تغییر ادراک درد و عملکرد دستگاه عصبی، پوشیده شوند.
عفونت مجاری ادراری (UTI) یکی دیگر از ریسک‌هاییست که ممکن است نشانه‌های رایج (درد، ضرورت، و فراوانی) را از خود بروز ندهد؛ در عوض آن، امکان دارد که همراه با وخامت اسپاستیسیته (حالت انقباضی) باشد.
احتمالاً ریسک UTI جزو رایج‌ترین عوارض بلند مدت بوده که با استفاده از کاتتر ادراری تعبیه شده، تشدید میشود.
ممکن است کاتترگذاری ضروری باشد، چرا که SCI در توانایی مثانه در تخلیه هنگامی که بسیار پر شده باشد، اخلال ایجاد کرده و ممکن است منجر به راه اندازی بد رفلاکسی یا آسیب دائمی مثانه گردد.
استفاده از کاتترگذاری نوبتی جهت تخلیه ادرار در فواصل منظم طی روز، مرگ و میر به علت نارسایی کلیوی ناشی از UTI را در کشورهای پیشرفته کاهش داده، اما هنوز در کشورهای در حال توسعه جزو مشکلات اساسی به‌شمار می‌رود.
تخمین زده میشود که ۲۴–۴۵٪ از مردم دچار SCI، از اختلالات افسردگی رنج برده و نرخ خودکشی بینشان ۶ برابر بقیه جمعیت است. ریسک خودکشی در پنج سال اول پس از آسیب بدتر است.
در افراد جوانی که دچار SCI اند، خودکشی جزو دلایل اصلی مرگ و میر است. افسردگی همراه با افزایش ریسک عوارض دیگری چون UTI و زخم بستر بوده و هنگامی که مراقبت از خود نادیده انگاشته شود، بروز بیشتری می‌یابند.
توصیههای خودمراقبتی در بیماران دچار آسیب نخاعی در چهار مرحله انجام میشود:
این مرحله که بلافاصله پس از وقوع قطع نخاع است با اقدامات زیر همراه است:
بیماران باید برای فعالیت های مربوط به مراقبت های شخصی خود از قبیل خوردن، بهداشت شخصی، نوشتن و غیره تشویق شوند.
قرار گرفتن تمام مفاصل بدن در وضعیت صحیح باید ارزیابی شده و همچنین این وضعیت های صحیح به کارکنان، بیمار و اعضای خانواده آموزش داده شود.
آرنج میتواند در حالت صاف یا خم باشد اما کف دست حتما باید رو به باال باشد. بازویی که در سمت بالا قرار گرفته نیز باید با قرار دادن بالش در زیر آن، حمایت شود و نسبت به بیمار کمی جلوتر قرار گیرد.
اسپلینت های پشت دست و ساعد، نسبت به اسپلینت های کف دست و ساعد مناسبتر هستند زیرا حس لامسه بیمار را مختل نمیکند.
در تمریناتی از این نوع، مچ دست در حالت خم شده به پشت قرار گرفته و انگشتان نیز تا حدی خم است. سپس، مفصل مچ به جلو خم شده و انگشتان باز میشوند.
درضمن، استفاده از تلفن سیستم امداد که به دفتر پرستار وصل است، باید آموزش داده شده و استفاده از آن در مراحل اولیه درمان شروع شود.
این امر به بیمار کمک میکند که حس استقلال در این زمینه و همچنین حس کنترل بر محیط زندگی را به دست آورد.
به خصوص برای بیمارانی که در استراحت طولانی مدت در تختخواب بوده اند و نیز تمرینات بر روی تکنیک های جابه جایی از صندلی چرخدار به تخت و بالعکس و همچنین افزایش آستانه تحمل برای ماندن در وضعیت نشسته در صندلی چرخدار.
در این مرحله که همچنین مرحله فعال و توانبخشی یا مرحله تحرکی نام دارد، بیمار قادر به نشستن در صندلی چرخدار است. وظایف کاردرمان در این مرحله شامل موارد زیر است:
این تمرینات شامل خم شدن به جلو در حالت نشسته است که فشار را در ناحیه نشیمنگاه تقلیل میدهد مشروط بر اینکه، بیمار قدرت عضالنی متوسطی در عضالت آرنج و شانه هر دو طرف داشته باشد.
الزم به ذکر است که تا زمانی که تحمل پوست در مقابل فشار ارزیابی گردد، تغییر وضعیت و تکنیک های کاهش فشار بر روی پوست هر 30 دقیقه یکبار باید انجام شود.
این تمرینات شامل موارد زیر است:
الف) تمرینات مفصلی انگشتان برای تسهیل گرفتن اشیا که در دو مرحله انجام میشود.
در مرحله اول، انگشتان به حالت خمیده درآمده در حالیکه مچ دست به پشت خم شده است و در مرحله دوم، انگشتان به حالت صاف و کشیده در آمده و مچ دست به جلو خم شده است.
در هر کدام از این مراحل، بیمار سعی در گرفتن و نگه داشتن اشیا میکند.
ب) صاف و باز کردن مفصل آرنج که برای جلوگیری از کوتاهی ها و محدودیت های مفصل آرنج مفید است و به آرنج اجازه میدهد که در حالت قفل شده قرار گیرد که این امر برای جابه جایی و انتقال از صندلی چرخدار به تخت و یا سطوح دیگر ضروری است.
با افزایش قدرت عضلانی، مقدار وزن و مقاومت بیشتر میشود تا استقامت و تحمل بیمار برای نشستن در حالت مستقیم و صاف بیشتر شود.
به علاوه، راه رفتن، تحمل و استقامت عضلات اندام فوقانی و جریان خون آنها را بهبود بخشیده و در به دست آوردن حس درک فضایی اندام های مختلف مهم است.
لذا با استفاده از بریس های حمایت کننده تنه و اندام تحتانی، باید راه رفتن را تشویق و تسهیل نمود.
کاردرمان همچنین در این مرحله، آموزش تمرینات و تکنیک های لازم به بیمار را در استفاده از وسایل کمکی و تطابقی در مواقعی که بیمار قادر به انجام یک فعالیت به طور مستقل نیست را بر عهده دارد.
در این مرحله که همچنین مرحله توانبخشی نامیده میشود، بیمار برای بازگشت به خانه آماده میشود. در این مرحله، تاکید زیادی بر به دست آوردن استقلال شخصی بیمار میشود.
مهمترین اقدامات این مرحله شامل موارد زیر است:
در این قسمت همچنین قابلیت های هوشی بیمار برای انجام کار، طرز نگرش بیمار به آن کار، قدرت تمرکز و توجه به مراحل مختلف کار، قابلیت های استفاده از دست و انجام کارهای ظریف.
دقت و سرعت در کار، عادت های کاری و سطح استقامت و همچنین صحبت با بیمار در مورد فرصت های دیگر شغلی برای وی در آینده و همچنین استفاده از خدمات توانبخشی موجود ارزیابی می شود.
معرفی بیمار به گروه های حمایتی و دیگر خدمات اجتماعی موجود و همچنین آموزش تکنیک های مدیریت زمان، از وظایف کار درمان در این مرحله است.
لازم به ذکر است که گروه های حمایتی که اعضای آن را دیگر بیماران ضایعه نخاعی تشکیل میدهند، میتواند در تشویق و تقویت بیمار در امور مختلف به خصوص در زمینه حرفه ای مفید و موثر باشد.
پس از ترخیص، بیماران ضایعه نخاعی ممکن است برای استفاده از خدمات توانبخشی روزانه سرپایی به آن مراکز ارجاع شوند.
در این مراکز خدمات زیر به این بیماران ارایه میشود:
قبل از بستری بیمار در بیمارستان، درمان SCI آغاز می شود. پیراپزشکان یا سایر پرسنل خدمات فوریت های پزشکی کل ستون فقرات را در محل حادثه با دقت بی حرکت می کنند.
در بخش اورژانس، این بی حرکتی همچنان ادامه دارد در حالی که به مشکلات تهدید کننده زندگی فوری تر شناسایی و پرداخته می شوند.
اگر بیمار به دلیل آسیب دیدگی شکم، قفسه سینه یا ناحیه دیگری مجبور به جراحی اضطراری شود، بی حرکتی و تراز بودن ستون فقرات در طول عمل حفظ می شود.
اگر بیمار دارای SCI باشد، معمولا در بخش مراقبت های ویژه (ICU) بستری می شود. برای بسیاری از آسیب های ستون فقرات امکان دارد برای کمک به تراز صحیح ستون فقرات کشش داده شود.
مراقبت استاندارد ICU، از جمله حفظ فشار خون پایدار، نظارت بر عملکرد قلبی عروقی، اطمینان از تنفس مناسب و عملکرد ریه و پیشگیری و به موقع درمان عفونت و سایر عوارض، ضروری است تا بیماران SCI بتوانند به بهترین نتیجه ممکن برسند.
گاهی اوقات، که به نظر می رسد نخاع توسط دیسک فتق، لخته خون یا ضایعه دیگر فشرده شده باشد، محتمل است که یک جراح بخواهد بیمار را فورا به اتاق عمل ببرد.
این بیشتر برای بیمارانی که دارای SCI ناقص یا با وخامت پیش رونده عصبی هستند انجام می شود.
حتی اگر عمل جراحی نتواند آسیب به نخاع را برگرداند، امکان دارد برای تثبیت ستون فقرات برای جلوگیری از درد یا ناهنجاری در آینده نیاز به عمل جراحی باشد.
جراح تصمیم خواهد گرفت که کدام روش بیشترین فایده را برای بیمار خواهد داشت.
سلام من براثر سقوط از ارتفاع فعلن با ضعف پیشرونده وفلج اندام های تحتانی که ۳سال دارم به تمام دکتران رفتیم جواب عمل نه می شود ام ار ای گردنی با این صورت C2C3C4C4C5C6C6C7گردنی تورم وفشار به نخاع و ام ار ای کمر با این صورتL3L4L4L5S1وتورم وفشار به نخاع وام از ای T1T2نشان داده شود فعلن تحرک من با پلچر مشاکل ادراری ومدفوع بعض تنک نفس و مشکلات قلبی عروقی و مشکلات عضلانی وعصبی پیشرونده دارم لطفاً کمک جواب بفرستی با شماره ۰۹۱۶۸۸۵۴۰۴۷باتشکر
سلام
متاسفانه متوجه مشكل نشدم