گانگلیون ستاره ای

سیستم اعصاب سمپاتیک شامل سه جزء: گانگلیون ها ، اعصاب و شبکه های اتونومیک می باشد .

تنه سمپاتیک (Sympathetic Trunk) شامل دو زنجيره از رشته های عصبی به انضمام گانگلیونها بوده که از جلوی ستون مهره ها از دومین مهره گردنی تا ساکروم کشیده شده است .

هر زنجيره شامل ۲۴-۲۲ گانگلیون سمپاتیکی است (عقده های گردنی شامل ۳-۲ عدد ، پشتی ۱۲-۱۱ ، کمری ۵-۴ و خاجی ۴ عدد می باشد ).

گانگلیون ها از طریق شاخه های ارتباطی به هم اتصال دارند و نیز از طریق شاخه هایی به اعصاب نخاعی و نخاع متصل شده اند.

بلوک گانگلیونی در سه سطح گانگلیون های ستاره ای ( Stellate )، سلیاک (Coeliac) و کمری (Lumbar) قابل انجام است . اعصاب سمپاتیک وابران می باشند به این معنی که ایمپالس های عصبی از ساقه مغز و نخاع به سمت احشاء از طريق اعصاب سمپاتیک هدایت می شوند .

لذا نمی توانند عامل انتقال درد از محیط به مرکز باشند . به عبارت دیگر اعصاب سمپاتیک هر چند از نوع آوران نیستند ولی با درد ارتباط داشته و مکانیسم دقیق انتقال سمپاتیکی درد ناشناخته باقی مانده و برخی ازدردها با بلوک سمپاتیک تسکین می یابند .

گانگلیون تحتانی گردن، گانگلیون ستاره ای نامیده می شود و تمام رشته های پیش عقده ای در اینجا سیناپس کرده یا از این عقده عبور می کنند.

سپس رشته های پس عقده ای پس از عبور در طول شرائین کاروئید یا رفتن به سمت شبکه گردنی یا اعصاب فوقانی گردن به سمت بالا می روند تا اعضاء گردنی را عصب دهی کنند.

رشته های پیش عقده ای که اندام فوقانی را عصب می دهند، از دومین سینه ای تا هشتمین یا نهمین سینه ای منشاء گرفته و همراه با ریشه های شکمی دومین تا هشتمین سینه ای تحت عنوان شاخه های ارتباطی عبور کرده تا به زنجیره سمپاتیک متصل شوند.
سپس به سمت سر بالا رفته و در گانگلیون های دوم سینه ای، اول سینه ای،عقده ستاره ای یا گاهی اوقات عقده میانی گردنی، سپناپس شوند.
بعضی از رشته های پس عقده ای، شبکه اطراف شریان ساب کلاوین را تشکیل می دهند.

با این حال ، بیشتر این رشته ها به سمت اعصاب نخاعی قدامی پنجم گردنی تا اول سینه ای رفته ( تحت عنوان شاخه های ارتباطی خاکستری) و به اعصاب نخاعی قدامی متصل شده و شبکه بازویی را تشکیل می دهد.
اغلب، گانگلیون تحتانی گردنی و گانگلیون فوقانی سینه ای به یکدیگر متصل شده و گانگلیون ستاره ای را می سازند. گاهی اوقات ، گانگلیون میانی گردنی به گانگلیون ستاره ای متصل می شود.

بیشتر بخوانید : رادیوفرکوئنسی ستون فقرات و نحوه انجام آن

بلوک گانگلیون ستاره ای 

بلوک گانگلیون ستاره ای به تزریقی گفته می‌شود که شاخه‌ های سمپاتیکی عصبی گردن را بی ‌حس می‌کند.

این کار به پزشک کمک می‌کند شماری از مشکلات مربوط به این عصب ها را شناسایی و درمان نماید. برای درمان ممکن است چندین تزریق لازم باشد.

بلوک ستاره ای در تشخیص و درمان انواع شرایط دردناک مفید می باشد. این بلوک در درمان شرایط دردناک سر و گردن، اندام های فوقانی و سینه ای به کار می رود.

مهمترین موارد انجام آن عبارتند از:

۱) موارد عمومی :

– سندرم درد پیچیده موضعی نوع یک و دو
– دردهای نوروپاتیک
– نورالژی تری ژمینال
– سندرم منیر Meniere
– نوریت پس از پرتودرمانی
– درد ناشی از ضایعات دستگاه عصبی مرکزی
– بعضی از آریتمیهای قلبی
– تعریق بیش از حد اندام فوقانی
– سردردهای با منشاء عروقی
– دردهای غیر معمول صورت
– درد ناشی از هرپس زوستر حاد(زونای صورت)
– مسمومیت با کینین
– نورالژی به دنبال هرپس(زونای صورت)

۲) موارد عروقی:

– سندرم رینود
– سرمازدگی
– تزریق اتفاقی داروهای وازواسپاسم بداخل عروق
– بیماری های انسدادی عروقی
– بیماری های آمبولی عروقی
– درد شانه
– اسکرودرمی نوع A
– دردهای با منشاء سرطان در سر و گردن و اندام های فوقانی
– سندرم پس از آسیب و قطع عضو اندام فوقانی(استامپ و فانتوم)
– درد مقاوم آنژینی قفسه سینه

نحوه انجام بلاک گانگلیون ستاره ای 

تزریقات برای بلاک اعصاب عموما به دو صورت انجام می‌شوند.

روش اول استفاده از لندمارک (مشخصات)های سطحی بدن برای پیدا کردن محل تزریق است و روش دوم استفاده از دستگاه‌های تصویربرداری (که در بین این روش‌ها سونوگرافی بیشرین کارآیی و کمترین عوارض جانبی را دارد).

در روش لندمارک به دلیل نداشتن دید و آگاهی کامل از جزئیات داخل بدن امکان خطا و عوارض جانبی بالا می‌باشد که این مشکلات با استفاده از روش سونوگرافی به راحتی حل می‌شوند.

• تزریق با کمک دستگاه سونوگرافی

برای انجام این بلاک بیمار به پشت روی تخت معاینه می خوابد و سر مستقیم می‌گیرد. پزشک با قرار دادن پروب سونوگرافی روی محل تزریق ساختارهای داخلی را شناسایی می‌کند و تزریق را انجام می‌دهد.:

• عوارض جانبی احتمالی

به دلیل مجاورت این گانگلوین با شریان کاروتید خارجی (External Carotid، این شریان مسئول خونرسانی به نواحی صورت، گیجگاهی و قسمت‌های وسیعی از سطح سر است) و شریان تیروئید تحتانی (Inferior Thyroid، این شریان از سمت پایین به سمت غضروف تیروئید رفته و به نواحی اطراف آن و غده تیروئید خونرسانی می کند) و شریان مهره ای (Vertebral، این شریان در کنار ستون مهره ها قرار دارد)، باید مقدار امنی از داروی بی حسی استفاده شود تا در صورت اشتباه و تزریق داخل این شریان‌ها بیمار دچار عارضه غیرقابل برگشتی نشود. این تعیین دوز امن در بیمارانی که نیاز به انجام بلاک در دوطرف گردن خود دارند بسیار مهم است.

درصورت بلاک شدن ناخواسته عصب راجعه حنجره (Recurrent Laryngeal، این عصب از سمت پایین به حنجره وارد شده و به عضلات آن عصب دهی می کند)، عضلات حنجره بیمار موقاتا فلج می شوند که باعث مشکل شدن عمل بلع برای بیمار می شود.

درصورت تزریق ناخواسته ماده بی حسی به داخل پرده های پوشاننده نخاع، احتمال بی حسی موقت کل نخاع و به طبع کل بدن از گردن به پایین وجود دارد.

اگر سوزن بیش ار حد پایین قرار بگیرد احتمال سوراخ شدن پرده جنب (پرده پوشاننده ریه‌ها) و ایجاد شدن اختلال تنفسی نیز وجود دارد.

می توان با استفاده از دستگاه سونوگرافی و شناسایی ساختارهای داخلی احتمال ابتلا بیمار به تمامی این عوارض را به شدت کاهش داد.

در صورت آسیب دیدن ورید (سیاهرگ) های عمقی گردن ممکن است بعد از انجام تزریق، محل ورود سوزن کبود شده یا هماتوم (کیسه پر از خون) تشکیل شود که می توان با فشار وارد کردن روی محل سوزن بعد از انجام تزریق جلوی این عارضه را گرفت.

قراردادن بسته های سرمازا روی محل تزریق بعد از انجام بلاک به مدت 20 دقیقه می تواند از شدت درد و خونریزی ای که بیمار تجربه خواهد کرد بکاهد.

درمان های غیرجراحی

• فیزیوتراپی.
• تزریق اوزون.
• بلاک عصب با لیزر.
•  رادیو فرکوئنسی (RF)

مراحل درمان گانگلیون ستاره ای

بیمار بر روی تخت دراز می‌کشد و دارویی برای آرام بودن او در حین درمان داده می‌شود و پوست و بافت‌های اطراف گردن بی ‌حس می‌شود.

پزشک سوزن را وارد بدن بیمار کرده و به دقت آن را به سمت عصب‌های مورد نظر هدایت می‌کند.

معمولاً پزشک با استفاده از دستگاه پرتوی ایکس به نام فلوروسکوپ موقعیت سوزن را تحت نظر دارد. تزریق ماده حاجب به تعیین موقعیت درست سوزن کمک می‌کند.

سپس پزشک دارو را تزریق می‌کند. دارو کاملاً عصب ها را را بی‌ حس و التهاب را کاهش می‌دهد. در صورتی که این عصب ها منشأ درد باشند، این عمل باعث برطرف شدن درد می‌شود.

بسته به نیازهای بیمار تزریق ممکن است فواید دیگری نیز داشته باشد. پس از این که کار تمام شد، سوزن خارج شده و محل تزریق با چسب کوچکی پوشانده می‌شود.

مدت کوتاهی تحت نظر پزشک قرار گرفته و سپس مرخص می‌شوید. بسیاری از افراد پس از انجام عمل بلوک گانگلیون ستاره ای، عوارض موقتی را تجربه می‌کنند.

در سمتی که تزریق انجام شده است ممکن است در بازو احساس گرمی و مور مور شدن داشته باشید. صدایتان بطور موقت ممکن است گرفته و بم شود.

همچنین ممکن است علائمی مانند احتقان بینی، گر گرفتگی صورت و آب‌ریزش چشم را تجربه نمایید. این علائم طبیعی بوده و معمولاً ظرف چند ساعت برطرف می‌شود.

ممکن است لازم باشد در آینده دوباره برای تزریق مراجعه نمایید. در صورت پاسخ مناسب میتوان برای پایداری بیشتر آن این گانگلیون را نورولیز کرد که با امواج رادیوفرکوئنسی یا همان RF انجام میشود.

در درمان وضعیت های دردناک مرتبط با سمپاتیک در سر و گردن و اندام فوقانی و درماتوم های بالایی توراسیک ان را بلاک کنیم. مانند:

1. (Post herpetic neuralgia) (PHN)
2. (Complex regional pain syndrome) (CRPS)
3. دردهای سرطانی اندام فوقانی و سر و گردن
4. وضعیت های دردناک مربوط به سیستم عروقی مانند : نارسایی عروقی، وازواسپاسم، امبولی شریانی
5. درد قفسه سینه ناشی از انژین صدری
6. تعریق زیاد دست ها ( همراه با بلاک سمپاتیک توراسیک)

دکتر سیامک مرادی

مطلب قبلی

سکته مغزی چیست ، علت ها، علایم و راه های درمان

Read More

مطلب بعدی

آسیب نخاعی چیست ،علل ، علایم و درمان آن

Read More