عفونت استخوان

استئومیلیت، عفونت استخوان و مغز استخوان است. در این بیماری هر یک از استخوانهای بدن ممکن است درگیر شود.

در کودکان استخوان هایی که معمولا درگیر میشوند عبارتند از استخوان ران، درشت نی، استخوان بازو یا ساعد. در بزرگساالن استخوانهای لگن و ستون فقرات معمولًا درگیر میشوند.

این بیماری در هر دو جنس و همه سنین دیده میشود، ولی در کودکان در دوره رشد سریع (5 تا 14 سالگی)، به خصوص در جنس مذکر شایعتر است.

راه های انتقال عفونت استخوان

باکتری به سه طریق ممکن است به استخوان برسد:

از راه جریان خون به خصوص در حضور عفونت سایر بافتها مثلاً سلولیت پوست، از راه ترومای نافذ مثلاً شکستگی باز و راه آخر از راه مداخلهٔ پزشکی برای نمونه به دنبال تثبیت شکستگی با جراحی و گذاشتن پروتز، عصب‌کشی در دندانپزشکی و دیگر اقدامات درمانی.

شایعترین عامل ورم استخوان، میکروب استافیلوکوک می‌باشد. در سایر موارد اغلب باکتری‌هایی مانند استرپتوکوک، انتروباکترها و مایکوباکتریوم و گاه قارچها عامل بیماری می‌باشند.

در کم‌خونی سلول داسی‌شکل اغلب عامل بیماریزا سالمونلا است. عفونت مزمن استخوان ممکن است به علت وجود باکتریهای داخل سلولی (داخل سلول‌های استخوان) باشد.

این باکتری‌ها قادر به هجوم به سلول‌های دیگر استخوانی هستند، علاوه بر این، باکتری‌های بین استخوانی در مقابل آنتی‌بیوتیک‌ها مقاومت پیدا می‌کنند.

این موارد استئومیلیت مزمن را توجیه می‌کنند. استئومیلیت به خصوص نوع مزمن آن می‌تواند به فلج شدن، قطع عضو و حتی مرگ نیز بینجامد.

در کودکان عفونت استخوان می‌تواند به مفصل‌ها منتقل شود و به التهاب مفصل منجر شود. استخوان‌هایی که در کودکان معمولاً درگیر می‌شوند عبارتند از استخوان‌های بلند مانند استخوان ران، درشت‌نی و استخوان بازو.

در بزرگ‌سالان معمولاً استخوان‌های لگن، ستون فقرات و گاه فک درگیر می‌شوند. این بیماری در کودکان در دوره رشد سریع (۱۴–۵ سال)، به خصوص در جنس مذکر شایع‌تر است.

ورم استخوان مزمن در افراد بالغ به ویژه معتادان تزریقی، افراد با ضعف ایمنی، افراد ناتوان و بیماران مرض قند شایعتر است.

سرنوشت یک استخوان عفونت کرده چیست؟

با رشد و تکثیر میکروب ها در درون استخوان، گلبول های سفید به استخوان وارد شده و شروع به دفاع در برابر میکروب ها میکنند.

موادی که گلبول های سفید برای مبارزه با میکروب ها از خود ترشج میکنند موجب اتساع عروق خونی استخوان و نشت مایعات به فضای بین سلولی استخوان میشود.

این امر فشار داخل استخوان را بالا میبرد که نتیجه آن تحت فشار قرار گرفتن عروق خونی و بسته شدن آنها و درنتیجه نرسیدن خون به سلول های استخوان و مرگ انها میشود.

بیشتر بخوانید انواع کمردرد و دلایل و راه های درمان

مواد سمی ترشح شده از میکروب ها هم سلول های استخوانی را از بین میبرند. سلول های مرده همراه با بقایای گلبول های سفید کشته شده در محیط عفونت ماده ای را بوجود میاورد که به آن چرک میگویند.

بر اثر پر خونی که در استخوان ایجاد میشود مواد معدنی و کلسیم داربست استخوان کاهش میابد. مواد سمی مترشحه از باکتری ها و گلبول های سفید هم به برداشته شدن املاح کلسیم از استخوان و در نتیجه خورده شده و نرم شدن آن در محل عفونت کمک میکنند.

بتدریج چرک در درون محوطه های خالی که بدین صورت در استخوان ایجاد شده است جمع شده و ایجاد آبسه یا مراکز تجمع چرک میکند.

با بیشتر شدن چرک و بزرگتر شدن آبسه، چرک استخوان را سوراخ کرده و به زیر پریوست (پریوست یا ضریع پرده محکم بافتی است که دور تا دور استخوان را پوشانده است) راه پیدا میکند.

آبسه موجب میشود پریوست از استخوان جدا شود و چون قسمت زیادی از جریان خون و تغذیه استخوان از راه پریوست است جدا شدن ایندو از هم موجب نکروز و مرگ استخوان میشود.

هر موقع که پریوست از استخوان جدا میشود بین ایندو استخوان جدید ساخت میشود. استخوانی را که در استئومیلیت بین پریوست و استخوان ایجاد میشود اینولکروم Involucrum مینامند. استخوان مرده را هم سکستروم Sequestrum مینامند.

• سپس یکی از حالات زیر ایجاد میشود
• آبسه زیر پریوست بعد از مدتی پریوست را هم پاره کرده و از بین عضلات به زیر پوست رفته و سپس از پوست سر باز کرده و از اندام خارج میشود
• عفونت و چرک به درون مفصل نزدیک استخوان رفته ایجاد عفونت مفصلی یا آرتریت چرکی میکند
• ممکن است مقاومت بدن کاملا به عفونت غلبه کرده و آنرا ریشه کن کند
• ممکن است مقاومت بدن عفونت را ایزوله کرده ولی یک کانون مزمن عفونت برای همیشه در استخوان باقی بماند.

عوامل خطر عفونت استخوان

معمولاً استخوان ها در برابر ابتلا به عفونت های استخوانی مقاوم هستند اما با افزایش سن رفته رفته میزان این محافظت استخوانی کاهش خواهد یافت.
سایر عواملی که احتمال بروز عفونت های استخوانی را در فرد افزایش می دهند، عبارتند از:

• جراحی های اخیر یا جراحی ارتوپدی

شکستگی شدید استخوان یا بروز یک زخم عمیق مسیری را برای ورود باکتری ها به استخوان یا بافت مجاور ایجاد خواهد کرد. زخم های عمیقی مثل گاز گرفتگی حیوانات یا پیرسینگ ناخن نیز می توانند مسیری برای ورود باکتری های به داخل قسمت های عمیق و استخوانی به وجود آورد.

جراحی برای ترمیم استخوان های شکسته یا جایگزینی مفاصل فرسوده نیز می تواند به طور تصادفی مسیری را برای ورود میکروب ها به استخوان باز کند. ایمپلنت های ارتوپدی کاشته شده در داخل بدن نیز یکی از عوامل خطر برای ابتلای فرد به عفونت محسوب می شوند.

• اختلالات گردش خون

هنگامی که رگ های خونی آسیب دیده یا مسدود شوند، شما در توزیع سلول های ضد عفونت بدن مورد نیاز و جلوگیری از رشد عفونت ها دچار مشکل خواهد شد.

آنچه که به عنوان یک برش کوچک پوستی شروع می شود ممکن است به مرور زمان تبدیل به یک زخم عمیق شده و بافت عمقی پوست و استخوان ها را در معرض ابتلا به عفونت قرار دهد.

بیماری هایی که جریان خون را با اختلال روبرو می کنند شامل موارد زیر می شود:

1. بیماری دیابت کنترل نشده
2. بیماری سلول سیکل (Sickle cell)
3. مشکلاتی که نیاز به تزریق داخل وریدی یا آنژیوکت داشته باشد.
4. بیماری های شریان محیط که اغلب مربوط به سیگار کشیدن هستند.

بیماری های وجود دارد که به دلیل ابتلا به آن ها برای اتصال دنیای بیرون به اندام های داخلی بدن نیاز به استفاده از لوله پزشکی خواهد بود. با وجود درمانی بودن این اتصالات اما همین لوله ها می تواند راه مستقیمی برای ورود میکروب به داخل بدن فرد مبتلا باشد.

به همین خاطر این بیماری ها خطر ابتلا به عفونت های مختلف و همچنین عفونت های استخوانی در فرد را تا حد قابل توجهی افزایش خواهد داد.

مثال هایی از زمان نیاز به این لوله ها:

1. آنژیوکت های ادراری
2. لوله های دستگاه دیالیز
3. استفاده از لوله های داخل وریدی برای زمان طولانی
4. نقص سیستم ایمنی بدن
5. اگر سیستم ایمنی بدن شما تحت تأثیر بیماری یا دارو ضعیف شده باشد، احتمال ابتلا به پوکی استخوان در فرد افزایش خواهد یافت.

عواملی که می تواند باعث سرکوب سیستم ایمنی بدن شود عبارتند از:

1. درمان سرطان
2. دیابت کنترل نشده
3. نیاز به مصرف کورتیکواستروئیدها یا داروهایی به نام مهار کننده فاکتور نکروز تومور
4. تزریق غیر استریل
5. افرادی که به صورت غیر استریل اقدام به تزریق داروها می کنند بیش از دیگران در معرض ابتلا به عفونت های استخوانی قرار دارند. زیرا ضد عفونی نکردن پوست قبل از تزریق و استفاده از سرنگ های آلوده احتمال ورود میکروب ها به بدن را تا حد زیادی افزایش خواهد داد.

عفونت استخوان چه نشانه هایی به همراه دارد؟

با رشد و تکثیر یک عامل عفونی در درون استخوان، گلبول های سفید به استخوان وارد شده و شروع به دفاع از استخوان در برابر میکروب ها می کنند.

گلبول های سفید برای مبارزه با میکروب ها از خود ترشحاتی، ترشح می کند که همین ترشحات موجب گرفتگی عروق خونی و نشت مایعاتی به درون فضای بین سلولی می شود.

همین امر یعنی افزایش فشار درون استخوان و گرفتگی عروق موجب نرسیدن خون و اکسیژن کافی به سلول های استخوانی و مرگ سلول ها می شود.

همچنین مواد سمی که توسط میکروب ها ترشح می شود نیز در از بین رفتن استخوان تاثیرگذار هستند.

شاید اصطلاح چرک را بسیار شنیده باشید این عارضه در عفونت استخوانی زمانی ایجاد می شود که سلول های مرده به همراه بقای گلبول های سفید در محیط استخوان تجمع بیابند.

با گذشت زمان به تدریج در درون محوطه های خالی که استخوان تشکیل شده است جمع می شوند و ایجاد آبسه را می دهند. آبسه از چرک بزرگتر است.
با افزایش چرک و بزرگتر شدن آبسه، استخوان خالی می شود و فرو می ریزد.

• علائم عفونت استخوان بسته به شدت و نوع عفونت متفاوت است اما به طور کلی با چنین علائمی خود را نشان می دهد:
• ترشح مزمن چرک از پوست
• تورم و گرم شدن استخوان مبتلا به عفونت
• قرمزی پوست قرار گرفته بر روی استخوان مبتلا به استئومیت
• بالا رفتن درجه حرارت بدن یا تب به دلیل فعالیت بیش از حد میکروب ها
• درد شدید در استخوانی عفونی شده است
• احساس درد با لمس استخوان آسیب دیده
• اختلال در رفتن و لنگیدن هنگام راه رفتن

عوارض و مشکلات عفونت استخوان پا

با اینکه بدن به طور طبیعی با عوامل خارجی مبارزه می کند. اما در صورتی که عامل عفونی به استخوان انتقال بیابد و سریعا تحت درمان قرار نگیرد ممکن است عوارض زیادی را به همراه بیاورد.

که از شایع ترین عوارض این عارضه می توان به:

• متوقف شدن رشد استخوان و نامتقارن شدن آنها
• انتشار میکروب و عفونت از طریق جریان خون به تمامیه استخوان های بدن
• سرایت عفونت از طریق جریان خون به تمام بدن
• سرایت عفونت به مفصل های مجاور استخوان درگیر
• تحریک صفحه رشد استخوان و رشد بیش از حد آن
• از بین رفتن یا تخریب استخوان آسیب دیده
• ضعیف شدن استخوان و تحلیل رفتن آن

همچنین عفونت استخوان با تاثیری که در ساختار استخوان دارد می تواند احتمال ابتلا به بیماری های مفصلی و استخوانی را افزایش دهند. از رایج ترین بیماری های مفصلی که به دنبال استئومیلیت ایجاد می شود شامل:

• استئونکروز یا سیاه شدن سر استخوان
• آرتریت سپتیک
• سرطان پوست
• اختلال در رشد کودکان

انواع استئومیلیت

عفونت استخوان دو نوع حاد و مزمن دارد. استئومیلیت حاد یا عفونت حاد استخوان به مواردی می گویند که علائم بیمار در عرض چند روز ایجاد شده و شدت می گیرد. این بیماری بیشتر در کودکان و نوجوانان و بیشتر در پسران دیده می شود.

علت این بیماری اغلب عفونت استافیلوکوکی (نوعی باکتری) است، ولی سایر باکتری‌ها نیز می‌توانند عامل آن باشند. باکتری ممکن است از راه‌های زیر و از طریق جریان خون به سمت استخوان گسترش یابد:

¤ از طریق جریان خون:

میکروب ها در سایر قسمت های بدن(برای مثال، از پنومونی یا عفونت مجاری ادراری) می توانند از طریق جریان خون به استخوان برسند. در کودکان استئومیلیت اغلب در مناطق نرمتر استخوان که صفحات رشد نامیده شده و در دو انتهای استخوان های بلند بازو و پاها قرار دارند، روی می دهد.

¤ از طریق عفونت هایی که در نزدیکی استخوان قرار دارند:

وجود سوراخ در جراحت های شدید می تواند سبب انتقال عفونت به قسمت های عمیق درون بدن شود. اگر چنین جراحت هایی عفونی شوند، میکروب می تواند به استخوان مجاور انتقال یابد.

¤ آلودگی مستقیم:

این وضعیت زمانی روی می دهد که یک استخوان به شدت شکسته و قسمت هایی از آن از پوست خارج شود. آلودگی مستقیم همچنین می تواند در طول عمل جراحی به منظور جایگزینی مفاصل یا بهبود شکستگی ها روی دهد.

عوامل تشدید کننده بیماری استئومیلیت

♠ بیماری‌های تضعیف کننده مقاومت بدن
♠ رشد سریع در طی کودکی
♠ دیابت شیرین
♠ کاشتن وسایل ارتوپدی (مثل زانوی مصنوعی)
♠ مصرف وریدی داروها

علل عفونت مزمن استخوان

استخوان محلی است که در مقایسه با بسیاری بافت های دیگر جریان خون خوبی ندارد. در نتیجه دفاع ایمنی بدن در آنجا ضعیف است.

به علت همین وضعیت جریان خون آنتی بیوتیک هایی که پزشک تجویز میکند هم نمیتوانند به راحتی در درون بافت استخوان نفوذ کنند.

پس اگر دفاع ایمنی بدن نتواند عفونت را بخوبی تحت کنترل درآورد و یا مدت درمان با آنتی بیوتیک ناکافی باشد و یا آنتی بیوتیک مناسبی برای درمان عفونت بکار برده نشده باشد عفونت ریشه کن نمیشود.

چرک و بافت های عفونی و مرده در عفونت حاد استخوان باید با عمل جراحی خارج شوند.

ماندن این بافت ها در درون استخوان موجب مزمن شدن عفونت میشود. همانطور که در مبحث استئومیلیت حاد توضیح داده شد گاهی اوقات قسمتی از استخوان عفونی شده میمیرد.

این استخوان مرده که به آن سکستر Sequstrum هم میگویند محلی برای پناه گرفتن میکروب ها میشود. جریان خون و آنتی بیوتیک به این بافت مرده نمیرسند و در نتیجه میکروب ها در آنجا در امان میمانند.

همین استخوان مرده بصورت کانونی برای یک عفونت مزمن استخوان درمیاید.

عامل استئومیلیت مزمن معمولا یک میکروب نیست. در استئومیلیت مزمن معمولا میکروب های استافیلوکوک طلایی، استرپتوکوک، پسودوموناس و ای کولای فعالیت دارند.

علائم عفونت مزمن استخوان

مهمترین علامت عفونت مزمن استخوان ترشح مزمن چرک از پوست است. چرک راه خود را از استخوان به پوست باز کرده و بطور مداوم از آن خارج می شود.گاهی اوقات بیمار دردی هم در اندام حس می کند ولی بیماری می تواند بدون درد باشد.

ممکن است پوست محلی که چرک سر باز کرده ترمیم شده و بسته شود. در این موارد چرک در زیر پوست جمع شده و بعد از مدتی دوباره از همان نقطعه یا از مجاور آن سر باز می کند.

در عفونت مزمن استخوان حال عمومی بیمار خوب است و معمولا تب ندارد. گاهی اوقات بدن مسیر خروج چرک را از استخوان مسدود می کند.

در این موارد ممکن است علائم دوباره بصورت استئومیلیت حاد و با تب و لرز درآید ولی با خروج چرک از بدن مجددا علائم تخفیف یافته و بصورت مزمن درمی آید.

علل عفونت استخوان حاد

میکروب های مختلفی میتوانند موجب استئومیلیت یا عفونت استخوان شوند ولی شایعترین آنها که باکتری به نام استافیلوکک طلایی است که در ۸۰ درصد موارد علت بوجود آورنده عفونت است.
باکتری های دیگر مانند استرپتوکک، پنوموکک، ای کولای، سالمونلا و بروسلا هم میتوانند علت استئومیلیت باشند. گاهی عفونت استخوان به علت عفونت قارچی استخوان بوجود میاید.

علائم عفونت استخوان حاد

درد شدید و تندرنس Tenderness (تندرنس به معنای ایجاد درد در نقطه ای از بدن بدنبال فشار دادن آن نقطه است) بر روی استخوان عفونت کرده. بیمار به علت درد اندام را بیحرکت نگه میدارد.

• تورم و گرم شدن اندام مبتلا
• گاهی قرمزی پوست روی استخوان
• تب و لرز، تهوع و استفراغ، رنگ پریدگی، افزایش تعداد نبض، بی اشتهایی و خشکی زبان (به علت کم آبی)
• در نوزادان علائم عمومی عفونت مثل تب و لرز ممکن است وجود نداشته باشد ولی به عوض علائمی مانند شیر نخوردن، بیقراری و وزن کم کردن وجود داشته باشد. در این موارد نوزاد اندام مبتلا را بیحرکت نگه میدارد.

تشخیص استئومیلیت مزمن

در رادیوگرافی این بیماران مناطقی از کم شدن تراکم استخوان دیده می شود که در اطراف آن استخوان متراکم شده است. سی تی اسکن, ام آر آی و اسکن رادیوایزوتوپ می تواند به تشخیص عفونت مزمن استخوان کمک کند.

درمان عفونت استخوان

رایج‌ترین درمان برای استئومیلیت جراحی برای خارج کردن قطعه عفونی و یا مرده‌ی استخوانی است. بعد از جراحی در بیمارستان به صورت وریدی آنتی بیوتیک برای فرد تجویز می‌شود.

• جراحی

بسته به شدت عفونت، جراحی استئومیلیت ممکن است شامل یک یا چند روش زیر باشد:

خالی کردن منطقه عفونی: پزشک ناحیه اطراف استخوان عفونی را باز می‌کند. بعد آن جراح همه‌ی چرک و مایعات ناشی از عفونت را خالی می‌کند.

خارج کردن استخوان و بافت عفونی: جراح با روش دبریدمان (debridement) تا جایی که امکان پذیر است استخوان عفونی و مقدار کمی از استخوان‌های سالم حاشیه‌ای را خارج می‌کند.

این کار برای اطمینان از اینکه همه‌ی بخش‌های عفونی خارج شده‌اند انجام می‌شود. در صورت وجود نشانه‌ای از عفونت، بافت‌های اطراف هم ممکن است خارج شوند.
ترمیم جریان خون به سمت استخوان: جراح هرگونه فضای خالی ناشی از انجام دبریدمان را با قطعات استخوانی و یا دیگر بافت‌ها مانند پوست یا ماهیچه دیگر اندام‌های بدن پر می‌کند.

برخی اوقات پیوند بافت یا پیوند استخوان به بعد از قوی‌تر شدن بیمار موکول می‌شود. بافت یا استخوان پیوند زده شده به بدن کمک می‌کند تا رگ‌های خونی آسیب دیده را ترمیم کرده و استخوان جدید تشکیل شود.

خارج کردن اجسام خارجی: در برخی موارد اجسام خارجی ناشی از جراحی‌های قبلی مانند صفحات و یا پیچ‌های جراحی برداشته می‌شوند.

قطع عضو: به عنوان آخرین راه، پزشک جراح برای جلوگیری از انتشار عفونت به مجبور به قطع عضو می‌شود.

• دارو

  نمونه برداری از استخوان نوع میکروبی که باعث ایجاد عفونت شده را مشخص می‌کند. بعد از مشخص شدن نوع میکروب، پزشک آنتی بیوتیک مناسب برای درمان عفونت را تجویز می‌کند.

آنتی بیوتیک به مدت 6 هفته از طریق وریدی در بازو به فرد داده می‌شود. اگر عفونت شدید باشد، درمان آنتی بیوتیکی با تجویز آنتی بیوتیک خوراکی تکمیل می‌شود.

اگر سیگاری هستید، مصرف آن را ترک کنید، این کار کمک می‌کند تا بهبودی سرعت پیدا کند. از طرفی دیگر اگر فرد به بیماری مزمن دیگری همچون دیابت مبتلا باشد، باید با کنترل قند خون بیماری خود را کنترل کند. این کار هم به بهبودی هر چه سریع‌تر کمک می‌کند.

دکتر سیامک مرادی

مطلب قبلی

آرتروز یا ساییدگی زانو چیست، علت ها و درمان آن

Read More

مطلب بعدی

درد مچ پا، دلایل درد و درمان های آن

Read More