دنبالچه یا دمبالچه اصلاح پزشکی برای درد استخوان دنبالچه یا کوکسیدینی است که به دنبالچه و علائم درد دنبالچه اشاره دارد. این بیماری در هر سنی ممکن است اتفاق بیوفتد اما زنان پنج برابر بیشتر از مردان به آن مبتلا می‌شوند.

دنبالچه استخوانی مثلثی شکل است که در انتهای ستون مهره‌ها واقع شده است. دنبالچه شامل سه تا پنج قسمت استخوانی است که توسط مفاصل و رباط‌ها سرجای خود قرار گرفته‌اند.

به دلیل پهن تر بودن لگن زنان دنبالچه آنها پوشش کمتری دارد، به همین دلیل اغلب آسیب دیدگی‌های دنبالچه در بین زنان بوجود می آید. آسیب دیدگی دنبالچه منجر به ناراحتی و درد استخوان دنبالچه می‌شود. بیشتر آسیب دیدگی دنبالچه قابل درمان هستند، هر چند که فرآیند درمان درد دنبالچه خیلی کند است.

علت درد استخوان دنبالچه

1. سن: با این که دلیل اصلی همچنان نا معلوم است اما شواهد نشان دمی‌دهد که نوجوانان و بزرگسالان بیشتر از کودکان تحت تاثیر بیماری قرار دارند.
2. کاهش غیر اصولی و ناگهانی وزن: از دست دادن سریع وزن نیز می‌تواند به دلیل از بین رفتن عضلات باسن و پشت، باعث درد باسن شود.
3. آسیب و ضربه مستقیم به دنبالچه: شایعترین علت آسیب‌های خارجی یا داخلی است. آسیب خارجي معمولاً به علت افتادن از عقب اتفاق مي‌افتد و منجر به كبودي، دررفتگي يا شکستگی دنبالچه می‌شود. آسیب داخلی بیشتر در زمان زایمان ایجاد می‌شود که بیشتر در زایمان های سخت ممکن است اتفاق بیافتد.
4. نشستن روی سطوح نا هموار: نشستن دائمی یا طولانی مدت روی سطوح سخت، باریک یا نا هموار هم می‌تواند باعث آسیب‌های جزئی دنبالچه و درد هنگام نشستن شود.
5. بیماری: گاهی ممکن است درد از بیماری‌های دیگری ناشی شود. بیماری‌هایی مانند دیسک کمر، ضعف یا کم تحرکی مفاصل و عفونت‌ها.
6. علت های غیر ارگانیک: می‌تواند با علل غیر ارگانیک، مانند اختلال جسمانی و سایر اختلالات روانی هم مرتبط باشد.

عوامل خطر

عوامل خاصی می‌توانند احتمال بروز درد استخوان دنبالچه را افزایش دهند. برخی از این عوامل عبارت‌اند از:

• چاقی: در افرادی که اضافه‌وزن دارد، معمولاً چرخش لگن و از جمله حرکت استخوان دنبالچه کمتر است که باعث می‌شود فشار بیشتری به دنبالچه وارد شود و درنتیجه احتمال بروز درد دنبالچه بیشتر باشد.
• جنسیت: احتمال بروز درد دنبالچه در زنان بسیار بیشتر از مردان است. علت این امر بازتر بودن زاویه لگن و وارد شدن فشار یا حتی آسیب به دنبالچه در حین زایمان است.

درد استخوان دنبالچه در بارداری

استخوان دنبالچه کلا در زنان نسبت به مردان بلندتر می باشد و همین به طور طبیعی درد استخوان دنبالچه را در زنان نسبت به مردان چندین برابر می کند.
در طول بارداری با توجه به رها شدن هورمون های متعدد شل کننده لگن و خصوصا پروژسترون عضلات لگن شل شده و زمینه برای تروماتیزه شدن دنبالچه هنگام نشستن محیا می شود.
وزن جنین هم روز به روز بیشتر شده و گودی کمر هم افزایش می یابد و همه زمینه را برای تحریک استخوان دنبالچه محیا می کند.

علائم درد استخوان دنبالچه

1. درد و حساسیت در ناحیه دنبالچه: درد معمولا محدود به ناحیه دنبالچه است و به لگن یا اندام‌های پایین‌تر پخش نمی‌شود. درد ناشی از کوکسیدینی ممکن است خفیف یا شدید باشد. سفتی یا درکل احساس ناراحتی اطراف دنبالچه ممکن است برای همیشگی بیمار را درگیر خود کرده و یا فقط هنگام حرکت یا اعمال فشار احساس شود.
2. افزایش درد هنگام نشستن: هنگامی که بیمار وزن خود را روی استخوان دنبالچه وارد می‌کند و خصوصا هنگامی که درحالت نشسته به پشت لم می‌دهد درد بیشتری در نشیمنگاه احساس می‌کند. نشستن روی سطح سخت (مانند نیمکت چوبی و صندلی تاشوی فلزی) بدون بالشتک مخصوص دنبالچه و یا تکیه دادن به دیوار فشار بیشتری به استخوان دنبالچه وارد کرده و موجب تشدید درد بالای باسن می‌شود.
3. احساس درد شدید و ناگهانی: هنگامی که فرد از حالت نشسته بلند می‌شود. هنکامی که از حالت نشسته به ایستاده و یا بالعکس تغییر موقعیت می‌دهیم، چرخش استخوان‌های لگن (و حرکت عضلاتی که به این چرخش کمک می‌کنند) ممکن است با درد توام باشند. در چنین حالتی نشستن یا ایستادن با درد توام بوده و بیمار مجبور است برای ایجاد تعادل حتما به چیزی تکیه دهد.
4. تشدید درد هنگام اجابت مزاج یا مقاربت جنسی: با توجه به نزدیکی استخوان دنبالچه به مقعد و دستکاه تناسلی برخی از بیماران هنگام دفع مدفوع یا نزدیکی جنسی احساس درد شدیدی می‌کنند.

پیشگیری از ابتلا به درد استخوان دنبالچه

پیشگیری کلید اصلی جلوگیری از ابتلا و بازگشت درد دنبالچه است. روش‌های پیشگیری مثل موارد زیر مانع از ابتلا شما به کوکسیدینیا خواهد شد.

1. خوب نشستن، جلوگیری از نشستن طولانی مدت، خوب ایستادن و خوب حرکت کردن
2. ورزش منظم همراه با کشش و تقویت
3. ورزش با تجهیزات و روش‌های مناسب
4. استفاده از کمربند ایمنی هنگام مسافرت
5. ایجاد محیط کار ارگونومیک
6. تغذیه خوب، وزن مناسب
7. کاهش میزان استرس و نکشیدن سیگار

تشخیص درد استخوان دنبالچه

یکی از اولین اهداف تشخیص حذف وجود بیماری های دیگر مثل سرطان به عنوان علت درد دنبالچه است. احتمال سرطان خیلی نادر است، اما باید بررسی شود. عکس برداری با اشعه ایکس، سی تی اسکن، ام آرا ای و کولونوسکوپی به این منظور مورد استفاده قرار می گیرند.

برای تعیین درمان مناسب برای درد ، تشخیص اینکه درد استخوان دنبالچه ناشی از کمر یا قسمت های دیگرغیرمرتبط با دنبالچه است، مهم می باشد. اگر درد ناشی از قسمت های دیگر بدن باشد نیز باعث بوجود آمدن ناراحتی در حین نشستن می شوند، اما نیازمند روش های درمانی متفاوتی به نسبت روش های درمان درد دنبالچه هستند.

آزمایشاتی که به آنها اشاره شد همیشه علت درد را تشخیص نمی دهد و ممکن است برای پیدا کردن علت درد دنبالچه به انجام آزمایشات دیگری نیاز باشد. گاهی اوقات تزریق در ناحیه دنبالچه به تشخیص کمک می کند.

راه‌های درمان درد استخوان دنبالچه

معمولا به افراد مبتلا به درد دنبالچه توصیه می‌شود از یک تشک مناسب و یا بالش‌های مخصوصی در هنگام نشستن استفاده کنید و حدالامکان از نشستن طولانی مدت بپرهیزید همچنین در کنار این کارها برخی اقدامات درمانی از قیبل موارد زیر تجویز می شود که این روش‌ها عبارتند از:

دارو درمانی:

پزشک عموما برخی مسکن‌های ضد التهاب غیر استروئیدی را برای بیمار تجویز می‌کند که باید داروها به صورت مداوم و منظم مصرف شود تا اثر گذار باشد.

درمان دستی یا جا انداختن دنبالچه:

علائم برخی از بیماران از طریق درمان‌های دستی (مانند درمان های دستی متد MEIN که توسط متخصصین طب فیزیکی انجام می شود و روش کایروپراکتیک ) تسکین می‌یابند.

کشش:

کشش ملایم رباط‌های متصل به دنبالچه می‌تواند مفید باشد. یک فیزیوتراپ، کایروپراکتور، متخصص طب فیزیکی و توان‌بخشی یا سایر متخصصان حوزه بهداشت و درمان که در این زمینه آموزش دیده‌اند می‌توانند بیمار را در مورد حرکات کششی مناسب راهنمایی کنند.

فیزیوتراپی:

درمان‌های فیزیوتراپی می‌تواند در درمان درد بسیار موثر باشد و نه تنها درد را تسکین می‌دهد بلکه از بروز مجدد آن جلوگیری می‌کند چرا که فیزیوتراپ راهکارها، تمرینات و توصیه‌های در مورد عادات حرکتی به بیمار می‌دهد که باعث می‌شود در طول روز از فشار وارد شده بر استخوان دنبالچه کاسته شود.

تزریق:

در صورتی که درد بیمار با روش‌هایی که در بالا به آن اشاره کرد تسکین نیابد ممکن است پزشک تزریق ماده بی‌حس کننده به استخوان دنبالچه را تجویز نماید که انواع روش‌های تزریق عبارتند از:
تزریق کورتیزون یا کورتیکواستروئید
تزریق در مفصل ساکروکوکسیژال
تزریق به ریشه‌های عصبی اطراف دنبالچه

روش‌های غیر جراحی و غیر تهاجمی از اولین اقداماتی هستند که توسط دکتر سیامک مرادی برای درمان صورت می‌گیرد.

روش های تخریب عصبی:

این روش ها شامل موارد زیر هستند:

• روش تخریب با استفاده از فنول:

در این روش از ماده فنول در ناحیه دنبالچه استفاده می شود. فنول یک ماده شیمیایی است که می تواند بافت عصب را تخریب کند، ولی سطح تخریب آن کمتر از الکل می باشد.

این روش درمانی می تواند بطور بالقوه کاهش بلند مدت تر درد را در مقایسه با تزریق های استروئید برای بیمار به همراه داشته باشد.

• رادیو فرکانسی آندوسکوپی:

در این روش از یک آندوسکوپ در ناحیه دنبالچه استفاده می شود. در این حالت یک دوربین و یک نوع ابزار سوزاننده زخم به سر آندوسکوپ متصل است که با گرمای ایجاد شده در نتیجه آن می توان اعصابی که باعث ایجاد ناراحتی برای بیمار شده اند را سوزاند.

تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست:

در طی تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست یا به‌ عبارتی الکتروتراپی با TENS، پدهای هدایت کننده جریان برق به پوست متصل شده و جریان‌های الکتریکی با فرکانس پایین با کمک پدهای رسانا به بافت‌های آسیب دیده عبور داده می‌شود.

در این روش که احتمالا بر اصل پیشنهادی طب سوزنی استوار است تحریک یک بخش از سیستم عصبی می‌تواند موجب انسداد سیگنال‌ها در مسیر دیگر شده و منجر به کاهش درد شود. این روش درمانی ثابت کرده‌است که تاثیر فراوانی در کاهش درد استخوان دنبالچه دارد.

مراقبت‌های خانگی

• نشستن: بالشتک دنبالچه (که طراحی مخصوص دارد)، و یا حتی بر یک حلقه شنا، می‌تواند فشار دنبالچه شما را هنگامی که نشسته‌اید، خنثی کند.

هنگام نشستن بر صندلی، خم شدن به جلو و قرار دادن بازوهای خود بر روی یک سطح صاف در مقابل خود نیز می‌تواند به کاهش فشار بر دنبالچه کمک کند.

• لباس: لباس‌های گشاد بپوشید و از پوشیدن شلوار تنگ خودداری کنید.
• خواب: به پهلو بخوابید و یک بالش را بین پاهای خود قرار دهید. از خوابیدن به پشت اجتناب کنید.

جراحی

انجام عمل جراحی برای درمان بسیار غیر معمول و بسیار انگشت شمار است و تنها در مواردی تجویز می‌شود که تمامی روش‌هایی که در بالا به آن اشاره شد موفقیت آمیز نبوده و علائم درد بیمار تسکین نیابد. در طی جراحی بخشی از استخوان دنبالچه طی عملی به کوکسیجکتومی برداشته می شود.

دکتر سیامک مرادی

مطلب قبلی

جراحی بسته نوکلئوتومی برای دیسک کمر

Read More

مطلب بعدی

آرتریت شانه چیست؟ علائم و درمان آن

Read More