آرتروز زانو

آرتروز زانو (به انگلیسی: Knee Osteoarthritis) از عوامل شایع ایجاد درد در افراد بالاتر از چهل سال است. آرتروز مفصل زانو، شایعترین بیماری تخریبی ازمیان مفاصل بدن می‌باشد. میزان ابتلا در زنان نسبت به مردان بیشتر است.

آرتروز یک بیماری تخریبی در مفصل است که ازآن به بیماری مفصلی پیشرونده یاد می‌شود. از این بیماری به نام‌های استئوآرتریت و استئوآرتروز نیز یاد می‌کنند. تخریب پیشرونده مفصل در جامعه ما به نام آرتروز معروف است. با توجه به اینکه بیماری با افزایش سن پیشرفت می‌کند به آرتریت پیری نیز معروف است. علاوه برسن، علل ژنتیکی، نوع شغل و حرفه، چاقی، عوامل هورمونی و نژاد نیز می‌تواند در بروزاین بیماری دخیل باشند.

عوامل زمینه ساز آرتروز زانو

عواملی که موجب ایجاد و سرعت پیشرفت آرتروز زانو خواهند شد، عبارتند از:

1. عادات غلطی مانند دوزانو و چهار زانو نشستن، توالت ایرانی و بالا و پایین رفتن مکرر از پله (بخصوص پله‌های با شیب تند)
2. شرایط شغلی نامناسب که فشار مضاعف و بدون استراحت به مفصل زانو وارد می‌کند
3. ابتلا به بیماری‌های مفصلی مانند آرتریت روماتوئید و بیماری عفونی در مفصل و…
4. ضربه و فشار ناگهانی به مفصل زانو مانند فشار ناشی از تصادف
5. دفورمیتی‌های مفصل زانو (پای ضربدری و پای پرانتزی)
6. بیماری نرمی غضروف زیر کشکک (کندرومالاسی)
7. پارگی رباط‌ها، منیسک‌ها و کپسول مفصلی زانو
8. در رفتگی‌ها و شکستگی‌های درون مفصلی
9. منیسک دیسکی شکل و کیست منیسک
10. حرکت مفصل زانو به سمت عقب
11. بی‌ثباتی زانو به علت شلی رباط‌ها
12. بیماری استئوکندریت دیسکان
13. اضافه وزن
14. عوامل ژنتیکی

بیشتر بخوانید : تزریق ژل زانو، هیالورونیک اسید به زانو

علائم و نشانه ها

شایع ترین و اصلی ترین نشانه ها و علایم آرتروز زانو به قرار زیر هستند :

• درد ( خصوصا در هنگام حرکت دادن زانو ، زانو درد در پایان روز بدتر است و با استراحت کردن بهتر می شود )
• خشکی و بی حرکتی زانو ( خصوصا بعد از استراحت دادن زانو ، خشکی زانو پس از استراحت زانو ، بعد از دقایقی با حرکت دادن زانو بهتر می شود )
• صدا دادن زانو ( احساس شنیدن صدای تق تق یا صدای قیژ قیژ از درون زانو )
• بزرگ شدن مفصل زانو بر اثر زائده های استخوانی ایجاد شده است
• ورم زانو ( که بر اثر تجمع مایع مفصلی اضافی ایجاد می شود )

سایر علائم آرتروز زانو که کمتر شایع هستند عبارتند از :

• خالی کردن زانو که به علت ضعف ساق پا عضلانی و عدم ثبات مفصل زانو می تواند باشد.
• محدودیت حرکتی زانو : شخص به خوبی نمیتواند آزادانه زانوی خود را حرکت دهد
• زانو در اکثر مواقع حالت خم شده به خود می گیرد
• عضلات اطراف زانو ضعیف شده و تحلیل می روند.

در موارد شدید آرتروز زانو بیمار حتی ممکن است بیمار از شدت درد ، نیمه شب از خواب بیدار شود. درد زانو ممکن است دوره ای باشد ، یعنی برای مدتی علائم ارتروز زانو کم باشد و مدتی نیز درد داشته باشد. این حالت گاهی ممکن است به خاطر سطح فعالیت بدنی شما باشد و گاهی نیز بی هیچ علتی رخ می دهد.

برخی افراد بیان می کنند که تغییر آب و هوا ( خصوصا هوای مرطوب و نواحی کم فشار ) درد زانوی آن ها را بدتر می کند. این حالت ممکن است به این دلیل باشد که ریشه های عصبی در کپسول مفصلی به تغییر فشار جوی حساس هستند.

علت ابتلا به آرتروز زانو چیست؟

فرسایش غضروف مفصلی و ساییدگی آن، اصلی‌ترین و مهم‌ترین علت بروز آرتروز است. حالا سوال اینجاست که چه عامل یا عواملی موجب فرسایش غضروف مفصلی می‌شوند. برخی از عوامل مرتبط با این موضوع عبارتند از:

• داشتن سابقه‌ی آسیب دیدگی زانو
• کشیدگی یا پارگی تاندونها به دفعات مکرر
• آسیب‌هایی مانند شکستگی استخوان‌ها، پارگی رباط‌ها و پارگی مینیسک که می‌توانند راستای صحیح قرارگیری استخوان‌های پارا تغییر داده و موجب سایش بیشتر در مفصل شوند.
• عوامل ژنتیکی که موجب می‌شوند برخی افراد بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به آرتروز زانو باشند.
• چاقی مفرط و اضافه وزن که موجب افزایش خطر ابتلا به آرتروز زانو می‌شود.
• مشکلات مربوط به استخوان ساکوندرئال (استخوانی که در زیر غضروف زانو قرار دارد).

در صورتی که هر یک از علایم زیر را دارید باید به پزشک مراجعه کنید.

• در صورت التهاب یا عفونت ممکن است تمامی زانو متورم و دردناک شود در حالی که در پارگی مینیسک یا شکستگی استخوان علائم تنها در یک ناحیه یا یک حالت خاص احساس میشود.
• درد زانو که بیش از سه تا شش هفته طول کشیده است
• دشوار شدن راه رفتن به علت عدم تعادل زانو
• لنگ لنگان راه رفتن به علت ناراحتی
• دشوار شدن بالارفتن از پله ها و یا راه رفتن
• قفل شدن زانو (عدم توانایی خم کردن زانو)
• قرمزی و تورم مفصل زانو
• عدم توانایی باز کردن زانو
• انتقال وزن به پای دیگر

عوارض جانبی آرتروز

آرتروز یک بیماری تخریب‌کننده است که با گذشت زمان بدتر و اغلب منجر به درد مزمن نیز می‌شود. درد و سفتی مفصل می‌تواند به حدی شدید باشد که کارهای روزمره را دشوار کند. افسردگی و اختلالات خواب می‌تواند ناشی از درد و ناتوانی آرتروز باشد.

بر اساس گزارش‌ها آرتروز زانو شایع‌ترین عارضه در میان بیماری‌های آرتروئیدی است که در اکثر موارد به طور عمده در میان جمعیت زنان بالای 45 سال رخ می‌دهد. در ادامه نوشته، به‌ صورت خلاصه به بیان نشانه‌های آرتروز زانو می‌پردازیم و در پایان روش‌های کمک به بهبود این عارضه از طریق ورزش را بیان خواهیم کرد.

تشخیص آرتروز زانو چگونه است؟

برای تشخیص آرتروز زانو ، پزشک شما ابتدا سوالاتی از علائمی که دارید و یا سابقه بیماری‌های شما می‌پرسد. سپس معاینات فیزیکی انجام می‌دهد و حتی ممکن است از شما بخواهد برای عکس برداری رادیولوژی و آزمایش خون اقدام کنید. در نهایت با بررسی آزمایشات شما علت آرتروز زانو را تشخیص می‌دهد.

آزمایش‌های مورد نیاز عبارت‌اند از:

1. آزمایش پرتو ایکس
2. آزمایش ام آر آی

درمان بدون جراحی

• خود مدیریتی:

حفظ وزن متعادل و انجام تمریناتی که باعث ایجاد درد نمی شود. دو مورد از مواردی است که مبتلایان به آرتروز زانو می توانند برای کاهش علائم بیماری آرتروز انجام دهند.

• کار:

انجام کارهای سبک به جای انجام کارهای سنگین میتواند با بیماری آرتروز زانو مقابله کند.

بسیاری ازافراد که برحسب کار و شغل خود زمان طولانی برروی صندلی مینشینند هنگام برخاستن از روی صندلی با درد وسختی مفصل روبه رو میشوند برای کاهش این درد و سختی این افراد باید هنگام برخاستن از روی صندلی حرکات کششی انجام دهند و مفصل زانوی خود راحرکت دهند.

• تیم مراقبت:

پزشکانی وجود دارند که یک تیم مراقبتی را برای مدیریت بیماری آرتروز تشکیل میدهند از جمله:

۱- پزشک خانواده
۲- متخصص روماتیسم
۳- متخصص فیزیوتراپی و توانبخشی مفصل
۴- جراح ارتوپد

مدیریت درد و خستگی: عواملی وجود دارد که میتواند باعث مدیریت و کنترل درد ناشی از بیماری آرتروز زانو شود. از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- اصلاح فعالیت هاو تمرینات ورزشی و کاهش وزن از مواردی است که میتواند باعث کاهش علایم آرتروز زانوشود.
۲- مصرف مکمل های غذایی مانند مصرف گلوکزامین وکندرویتین که برای تعدادی از بیماران می تواند، موثر باشد. اگر چه دوره مصرف این داروها به صورت دائمی نیست و تاریخ انقضا دارد.

• رژیم غذایی:

حفظ وزن بدن به صورت متعادل میتواند باعث کاهش و پیشگیری از خطر بروز آرتروز زانو شود وعلائم این بیماری را کاهش میدهد.

• کفش

کفی طبی کفش می تواند به اصلاح موقعیت غیر عادی پا به عنوان بخشی از درمان آرتروز زانو کمک کند. سعی کنید کفش هایی را برای راه رفتن انتخاب کنید که پاشنه کوتاه تری داشته باشند و کفی آنها نرم باشد.

کفش های پاشنه بلند می توانند فشار وارد شده به زانو را در محل مفصل آن افزایش دهند و به همین خاطر نباید از آن ها استفاده کرد. کفی طبی در زمانی مفید است که شما در ارتباط با انحنای پای خود مشکل داشته باشید.

داشتن کف پای صاف باعث افزایش فشار به بخش داخلی زانو می شود. به این ترتیب امکان اصلاح نحوه قرار گرفتن پا با استفاده از کفش های طبی مخصوص طراحی شده وجود خواهد داشت.

• استفاده از بریس:

دو نوع بریس وجود دارد؛ یکی بریس‌های «وزن‌گیر »، که وزن را از روی زانوی درگیر برمی‌دارند؛ و بریس‌های «حمایت کننده »، که به عنوان تکیه‌گاهی برای کل زانو عمل می‌کنند.

• تمرینات ورزشی مناسب برای درمان سائیدگی مفصل

برخی ورزش‌های مفید در سائیدگی مفصل عبارتنتد از:

1. قدم زدن روزانه به مدت ۳۰ دقیقه که می‌توان آن را به ۳ برنامه ۱۰ دقیقهای تبدیل کرد (یا قدم زدن به مدت ۴۵ دقیقه، سه بار در هفته)
2. شنا
3. تقویت عضلات اندام پائینی به خصوص عضله چهار سر ران
   به عنوان مثال می توان دو دست را به یک صندلی تکیه داد و دو زانو را تا زاویه ۳۰ درجه به آرامی خم کرد. سپس مجددا به حالت اول برگشت و زانوها را صاف کرد. هرچه این حرکت آرام تر انجام شود، بهتر است.
4. کشش عضلات منتهی مفصل

• تزریق

دونوع تزریق وجود دارد که برای درمان ساییدگی زانو و دردهای شدید ناشی از آرتروز زانو انجام می شود تزریق استروئید و تزریق هایلارونیک اسید

1- هدف از تزریق استروئید کاهش ورم زانو ،سختی و درد مفصل زانو است.
2- هدف از تزریق هایلارونیک اسید که به عنوان viscosupplementation ویسکوساپلیمنشن هم شناخته شده است لغزنده شدن مفصل زانو است این ماده همانند مواد لغزنده سنیوال که به صورت طبیعی توسط بدن ساخته میشود میتواند باعث لغزندگی مفصل زانوشود.

میزان کاهش درد بوسیله این مواد کاملا متفاوت است دربعضی ازموارد تاثیر این مواد موقتی است ودرموارد دیگرهم 6 تا12 ماه تاثیرآن ها دربدن ماندگار است.

تزریق استروئید و هایلارونیک برای کاهش درد بیمار انجام میشود این تزریق برای آماده سازی بیمار برای انجام تمرینات فیزیوتراپی استقامتی وتوان بخشی مفصل انجام می شود.تزریقات برای بیمارانی که نسبت به مصرف داروهای خوراکی و استعمال کرم حساسیت دارند توصیه میشود.

• تحریک الکتریکی زانو

تحریک الکتریکی عصب از راه پوست (TENS) را می‌توان برای تسکین درد استفاده کرد، هرچند پژوهش‌ها نشان می‌دهند که برای همه افراد موثر نمی‌باشد.

دستگاه TENS یک دستگاه الکترونیکی کوچک است که پالس‌هایی را از طریق پدهای قرار داده شده روی پوست به انتهای اعصاب ارسال می‌کند. این دستگاه یک احساس مور مور ایجاد می‌کند که باعث تغییر پیام‌های درد ارسال شده به مغز می‌گردد.

عمل جراحی آرتروسکوپی

در این نوع جراحی، جراح یک لوله نازک متصل به یک دوربین بسیار کوچک را از طریق یک سوراخ کوچک به محل وارد کرده و از طریق آن داخل زانو را مشاهده می کند. در ادامه جراح می تواند غضروف آسیب دیده را از محل خارج کند یا پوشش نرم محافظ استخوان های مفصل را ترمیم کند.

در این حالت امکان تمیز کردن یا خالی کردن محل از تکه های استخوان یا غضروف آزاد شده که ممکن است باعث ایجاد درد برای بیمار شده باشند، وجود خواهد داشت.
اکثر افراد می توانند پس از این عمل جراحی فعالیت های عادی خود را پس از چند روز از سر گیرند. دوره ریکاوری در این حالت معمولاً دردناک نیست.

عمل جراحی آرتروسکوپی می تواند تسکین کوتاه مدت درد را برای بیمار به همراه داشته باشد. به این ترتیب این روش درمانی می تواند نیاز به انجام عمل جراحی پیچیده تر را نیز به تاخیر اندازد.

فیزیوتراپی چه کمکی به آرتروز زانو می‌کند؟

هدف از فیزیوتراپی آسانتر کردن کارها و فعالیت‌های روزانه برای بیمار است. به عنوان مثال ، فیزیوتراپی ممکن است کمک کند که بیمار کارهایی مثل راه رفتن ، بالا رفتن از پله‌ها ، یا ورود و خروج از رختخواب را راحتتر انجام دهد.

وقتی زانو درد ، حرکت کردن در اطراف و انجام کارهای روزمره را برای افراد سخت می‌کند، فیزیوتراپیست‌ها درمان‌هایی برای آن‌ها ارائه می‌کنند که بیماران به آن‌ نیاز داشته و انجام این کارها را برایشان تسهیل می‌کند. این روش‌های درمانی ممکن است به بیماران کنند تا بهتر حرکت کنند و دردشان تسکین یابد.

ممکن است تنها چند جلسه مراجعه به یک فیزیوتراپیست کنید. اما طی این چند جلسه می‌توانید چیزهای زیادی بیاموزید ، از جمله:

• نحوه عملکرد زانو و تاثیر آرتروز بر مفصل.
• روش‌هایی برای کم کردن فشار وارده بر زانو ، مانند حمل بار در بسته‌های سبک‌تر ،کاهش وزن یا استفاده از عصا.
• نحوه استفاده از گرما یا سرما درمانی برای کمک به تسکین درد در خانه.
• یادگیری و آشنایی با برخی فعالیت‌ها و ورزش‌هایی که باعث قوی‌تر شدن زانو می‌شوند.

دکتر سیامک مرادی

مطلب قبلی

علت و درمان درد شانه چیست؟

Read More

مطلب بعدی

درد گردن چیست و 3 دلیل بروز آن

Read More