ورم لنفاوی یا لنف آدم چیست؟
- Home
- ورم لنفاوی یا لنف آدم چیست؟
ورم لنفاوی، یا لنف آدم ، یا آدم لنفاوی (به انگلیسی: Lymphedema) یک بیماری موضعی است که تورم ناشی از آن ممکن است دستگاه لنفاوی را به خطر بیاندازد.
سیستم لنفاوی به عنوان بخشی مهمی از دستگاه ایمنی بدن عمل می‌کند و مایعات برون‌سلولی به را جریان خون برمی‌گرداند.
لنف آدم غالباً از عوارض درمان سرطان یا بیماری انگلی ناشی می‌شود، اما در تعدادی از اختلالات ژنتیکی نیز مشاهده می‌شود.
اگرچه درمان ناپذیر و پیشرونده است، اما با تعدادی از روش‌های درمانی می‌توان علائم را بهبود بخشید. در این حالت بافت‌های لنفاوی در خطر عفونت هستند زیرا سیستم لنفاوی به خطر افتاده‌است.
تاکنون هیچ درمان مشخص و کاملی یافت نشده‌است، درمان‌های کنونی تنها علائم را بهبود می‌بخشد.
این درمان معمولاً شامل درمان با روش فشرده سازی، مراقبت از پوست، ورزش و تخلیه دستی لنفاوی (MLD) است که در مجموع به عنوان درمان ترکیبی احتقان شناخته می‌شود.
بر خلاف عقاید قدیمی و رایج داروهای ادرارآور مفید نیستند. شایان ذکر است جراحی آخرین راهکار بوده و به شریط پذیرفته‌است که با سایر اقدامات بهبودی حاصل نگردد.
لنف آدم به دو نوع اولیه و ثانویه تقسیم‌بندی می‌شود:
در لنف آدم اولیه دستگاه لنفاوی (غدد و رگ های لنفاوی) به صورت مادرزادی دچار نقص هستند و نمی توانند مایع لنف را به خوبی انتقال دهند. بیشتر علائم لنف آدم اولیه بعد از ۳۵ سالگی بروز می‌کند.
در لنف آدم ثانویه، دستگاه لنفاوی در قسمتی از بدن، بر اثر عارضه‌هایی مانند جراحی، سرطان، شکستگی، عفونتِ عضو، بیماریهای عفونی، انگلی و غیره آسیب می‌بیند و لنف در آن عضو تجمع می‌کند.
شایع‌ترین عامل ایجاد لنف ادم ثانویه:
جراحی برای درمان سرطان‌های پستان، سرطان‌های دستگاه تناسلی زنان (مانند سرطان رحم و تخمدان)، سرطان‌های دستگاه تولید مثلی مردان (مانند سرطان بیضه) و دیگر سرطان‌هایی است که دست، پا یا حفرۀ لگن را درگیر می‌کنند.
لنف آدم معمولا بعد از جراحی با یا بدون پرتودرمانی در دست و بازوی بیمار در سمت پستان مبتلا اتفاق میافتد. مایع لنف در بافت چربی زیر پوست تجمع یافته و باعث تورم و سفتی آن عضو میگردد.
مراحل اولیه لنف ادم با علایمی چون احساس درد و سنگینی دست، خواب رفتگی انگشتان و تنگ شدن آستین لباس بروز می‌کند بهتدریج و با پیشرفت بیماری، تورم واضح در انگشتان، بازو، زیربغل و تنه ایجاد خواهد شد.
این علایم با بالا نگه داشتن عضو کاهش می یابد ولی به مرور با تشدید عارضه و در صورتی که اقدامات درمانی انجام نشود، علایم مذکور پیشرفت می‌کنند.
هر شرایط یا بیماری که به غدد لنفاوی یا عروق لنفاوی ما آسیب برساند می تواند باعث لنفادم شود. علل لنف آدم ثانویه عبارتند از:
پرتودرمانی برای درمان سرطان: تابش پرتو یا رادیاسیون می تواند باعث ایجاد زخم و التهاب در غدد لنفاوی یا عروق لنفاوی شود.
به عنوان مثال ، یک تومور در حال رشد در نزدیکی غدد لنفاوی یا عروق لنفاوی می تواند بزرگ شود و جریان مایع لنفاوی را مسدود کند.
لنف آدم اولیه یک بیماری نادر و ارثی است که به دلیل مشکلات رشد عروق لنفاوی در بدن ایجاد می شود. لنف آدم اولیه در افرادی رخ می دهد که با اختلال در رشد عروق یا غدد لنفاوی به دنیا آمده اند.
فقط حدود 6.5 درصد از موارد لنف ادم اولیه، مادرزادی است.
بیماری Milroy (لنف ادم مادرزادی): این اختلال از نوزادی شروع می شود و باعث تشکیل غیر طبیعی غدد لنفاوی می شود.
بیماریMeige (لنفادم praecox): این اختلال باعث ایجاد لنفادم در دوران بلوغ یا در دوران بارداری می شود و ممکن است تا 35 سالگی بروز کند.
لنف آدم با تأخیر (لنف ادم tarda): این نوع از لنف آدم به ندرت اتفاق می افتد و معمولاً پس از 35 سالگی شروع می شود.
علائم و نشانه‌های انسداد لنفاوی که در بازو یا پای آسیب‌دیده شما رخ می‌دهد، شامل موارد زیر است:
تورم ناشی از ورم لنفاوی متغیر است و از تغییرات خفیف تا تورم‌ها قابل‌توجه در اندازه بازو یا پا تا تغییرات شدید که استفاده از اندام را سخت می‌کند را شامل می‌شود.
ورم لنفاوی ناشی از درمان سرطان ممکن است تا ماه‌ها یا سال‌ها پس از درمان رخ ندهد.
در صورت مشاهده تورم مداوم در بازو یا پا باید به سراغ پزشک بروید.
لنف آدم دارای چهار مرحله است که با معاینه فیزیکی تشخیص داده می شود.
مرحله ۰ : قبل از شروع تورم قابل مشاهده در بافت ایجاد می شود. در این مرحله، بیماران از علائمی مانند درد عمومی، سنگینی یا احساس عجیب شکایت دارند. ناراحتی موضعی و تغییر در حجم بافت در این مرحله وجود ندارد.
مرحله ۱ (لنفادم قابل برگشت): اگر بیمار گارمنت فشاری بپوشد یا بازوی خود را بالا بکشد ، ظاهر طبیعی و حجم اولیه بافت برمی گردد؛ زیرا تنها تغییر در حجم اضافی مشاهده شده ، وجود مایعات غنی از پروتئین است و به راحتی جابجایی می شود.
مرحله ۲ (لنف آدم غیرقابل برگشت): در این مرحله فیبروز یا رسوب بافت کلاژن شل و بی نظم رخ داده است. بدون مداخلات درمانی، هر چقدر بیمار قسمت آسیب دیده بدن را بالا ببرد یا فشرده کند ، به ظاهر و حجم اولیه باز نخواهد گشت.
مرحله ۳ (فیلی شدن لنفوستاتیک): این مرحله با وجود متاپلازی پوستی مشخص می شود.
برخی از پروتئین های موجود، التهابی هستند و می توانند منجر به تغییرات پوستی شوند. به طور معمول ، این تغییرات پوستی شامل ضخیم شدن پوست و تشکیل پاپیلوما است.
هر چند ورم یک عضو بدن مهم‌ترین علامت لنف ادم است، اما هر ورمی نشانه این بیماری نیست و نارسایی کلیه یا بیماری قلبی – عروقی، می‌تواند عامل ورم باشد که این موضوع رابطی به لنف ادم نداشته و نیاز به بررسی‌های بیشتری دارد.
ورم ناشی از این بیماری می‌تواند درجات مختلفی داشته باشد، در برخی موارد، درد زیاد و سنگینی عضو بر بیمار عارض می‌شود.
در صورتی که بیماری به‌موقع تشخیص داده شود، می‌توان خدمات درمانی خوبی به بیماران ارائه داد تا آنان زندگی راحت‌تری را سپری کنند.
وضعیت های خاصی ممکن است احتمال وقوع لنف آدم را بیشتر کند. این موارد عبارتند از :
جهت به حداقل رساندن بروز لنف ادم، رعایت موارد زیر توصیه می‌شود:
بیماری لنف ادم موجب عوارض آزار دهنده شده و زمینه ی رشد میکروب ها و عفونت ها را فراهم می کند.
این روش همچنین باعث ایجاد محدود شدن حرکات عضو سنگینی، درد، بی حسی و احساس ناتوانی و کاهش کارایی فرد شده و در حالات روحی فرد نیز اثر گذار بوده و موجب افسردگی کناره گیری و موجب اختلال در کیفیت زندگی فرد می شود.
سابقه پزشکی کامل و معاینات پزشکی برای حذف سایر علل تورم اندام مانند نارسایی احتقانی قلب، نارسایی کلیه، لخته شدن خون یا سایر شرایط انجام می‌شود تا مطمئن شوند علت تورم لف ادم است.
اغلب سابقه جراحی یا سایر اختلالات مرتبط با گره‌های لنفاوی باعث یافتن علت و تشخیص لنف ادم می‌شوند. اگر علت تورم روشن نیست آزمایش‌های دیگر ممکن است برای کمک به تشخیص انجام شود.
سی‌تی‌اسکن یاام آر آی ممکن است برای کمک به تعریف ساختار گره لنفاوی یا شناسایی تومورها یا سایر اختلالات مفید باشد.
لنفوسیتی نگاری یک آزمایش است که شامل تزریق یکرنگ ردیابی در عروق لنفاوی و سپس مشاهده جریان مایعات با استفاده از فنّاوری‌های تصویربرداری است.
این کار می‌تواند انسداد در جریان لنفاوی را نشان دهد.
اسکن اولتراسوند داپلر آزمایش‌های موج صدایی است که برای ارزیابی جریان خون مورداستفاده قرار می‌گیرند و می‌توانند به تعیین لخته خون در ورید (ترومبوز وریدی عمیق) کمک کنند که ممکن است باعث تورم اندام باشد.
بیماری ورم لنفاوی یک بیماری پیش رونده است و تشخیص و درمان به موقع، اهمیت بالایی دارد.
برای متوقف کردن پیشرفت این بیماری غالبا ناتوان کننده که مادام العمر همراه فرد است، تشخیص و معاینه علائم خفیفی که به تازگی بروز کرده اند نیز بسیار مهم است.
همچنین در صورت تشخیص ورم لنفاوی، درمان به ندرت حاصل می شود؛
اما درمان لنف ادم به صورت دقیق و پیشگیرانه می تواند باعث کاهش علائم، کندی یا توقف پیشرفت بیماری شود و در نتیجه از آسیب پذیری کمک کند.
به چند روش از تکنیک های درمان لنف ادم در زیر اشاره می کنیم:
درمان پیچیده ضد احتقان (CDT): این مرحله با یک مرحله درمانی فشرده شروع می شود که طی آن بیمار درمان و آموزش روزانه دریافت می کند و با مرحله نگهداری دنبال می شود.
چهار مرحله CDT عبارتند از:
تمرینات درمانی:
تمرین درمانی که شامل تمرینات سبکی می شود که با هدف تشویق حرکت مایع لنفاوی به خارج از اندام انجام می شود. همچنین ورزش باعث تخلیه ورم لنفاوی و جذب پروتئین از طریق انقباض عضله می شود.
مراقبت از پوست و پیشگیری از عفونت ها:
مراقبت خوب از پوست خطر عفونت های پوستی و سلولیت را کاهش می دهد و برای جلوگیری از ورم لنفاوی اکتسابی و عفونت پس از آن ضروری است.
در صورت عفونت بافت اندام متورم، کلیه موارد مراقبتی از پانسمان، باید توسط پرستار مراقبت از زخم ویزیت شود.
در این مرحله پانسمان زخم باید مکررا تعویض شود.
علاوه بر همه این موارد، خشکی پوست و خارش نیز باید مورد توجه قرار بگیرد.
تخلیه لنفاوی دستی (MLD):
در درمان لنف ادم از تکنیک های ماساژ درمانی ویژه برای انتقال مایع به غدد لنفاوی در حال کار استفاده می کند.درمانگر لنف ادم همچنین چندین تکنیک ماساژ را آموزش می دهد که می تواند در مرحله نگهداری مورد استفاده قرار گیرد.
بانداژ لنف آدم چندلایه (MLLB):
پانسمان روی ماهیچه های اطراف عروق لنفاوی و گره ها پیچیده می شود تا به حرکت مایع در سیستم لنفاوی کمک کند. پانسمان و استفاده از روش های فشردن به بهبودی، کمک زیادی می کند.
رعایت سفت و محکم بستن پوشش دهنده های فشرده کردن، برای تسکین درد و تورم ناشی از لنف ادم ضروری است.
آموزش رژیم مناسب و الگوی زندگی صحیح:
رژیم مناسب و اصلاح الگوی زندگی برای کاهش احتباس مایعات و چگونگی جلوگیری از آسیب و عفونت، تاثیر گذار است.
درمان دارویی:
از این روش در ابتدای روند درمان استفاده می شود و برای کنترل درد و عفونت کاربرد دارد.
دستگاه فشرده ساز
درمانگرهای آموزش دیده برای کمک به حرکت مایع به بیرون از بازو و پا، می‌توانند از نوعی دستگاه که شبیه فشارسنج بازویی است استفاده کنند.
آن‌ها یک آستین یا چکمه را که دارای یک سری حفره است را بر روی ناحیه متورم قرار خواهند داد.
حفره‌ها به وسیله یک پمپ پر از هوا می‌شود و سپس طبق الگویی خاص، این حفره‌ها چندین بار پر و خالی‌شده تا لنف به سمت بدن فشرده شود.
عمل جراحی:
تکنیک های جراحی به درمان کمک زیادی می کند. تکنیکی به نام آناستوموز لنفاوی که در صورت آسیب دیدگی کمتر کاربرد دارد و باعث ضعف فیزیولوژیک بیمار شده و در بهبودی بیمار تاثیر دارد.
در مراحل بعدی ورم لنفاوی روش پروتئین لیپکتومی موثرتر است و ضایعات جامد ناشی از ورم لنفاوی و رسوبات چربی را کنترل می کند.
جراحی از لحاظ تاریخی نتایج نا امید کننده ای در مقایسه با درمان لنف ادم به صورت درمان غیر جراحی داشته است.
با این حال، یک روش جراحی جدید با استفاده از لیپوساکشن، موفقیت آمیزتر بوده است. چربی اندام آسیب دیده را از بین می برد و در نتیجه تورم کمتری ایجاد می کند.
در هر مرحله از درمان لنف ادم نکته مهم این است که به هیچ وجه، محل ورم لنفاوی را حجامت نکنید.
آخرین نظرات