علت و درمان زانو ضربدری (ژنووالگوم)
- Home
- علت و درمان زانو ضربدری (ژنووالگوم)
پای ضربدری،ژنووالگوم (به انگلیسی: Genu Valgum) همانند پای پرانتزی یک تغییر شکل یا دفورمیتی در مفصل زانو است.
در یک فرد طبیعی در حالت ایستاده زمانیکه بین زانوها فاصله ای وجود نداشته باشد، قوزک‌های مچ پا نیز هیچ گونه فاصله ای ندارند.
اگر با کنار هم بودن زانوها، بین مچ پاها یا قوزک‌ها فاصله ایجاد شود پای ضربدری گویند.نکته مهم در حالت پای ضربدری این است که انحراف ساق پا نسبت به وضعیت طبیعی به سمت بیرون افزایش می یابد.
انحراف زانو ( ژنوواروس ، ژنووالگوم ) شامل زیر می باشند:
دو تغییر شکل(Deformity) شایع در مفصل زانو، والگوس یا واروس بیش ازحد می باشد.
ضربدری شدن زانو در کودکان سالم زیر سن 6 تا 7 سال مساله‌ای نسبتا شایع است، یک بخش طبیعی از فرایند رشد محسوب می‌شوند.
به طور طبیعی با بزرگ شدن کودک، پاها صاف شده و از حالت ضربدری خارج می‌شوند، اگرچه احتمال آنکه ضربدری بودن پاها تا دوران بزرگسالی ادامه یابد وجود دارد.
گاهی اوقات ضربدری شدن زانو که در اواخر دوران کودکی ایجاد میشود و با رسیدن به دوران بزرگسالی بهبود نمی یابد، میتواند به برخی مشکلات و اختلالات مرتبط باشد که این موارد عبارتند از:
مفصل زانو که موجب ضربدری شدن زانو (زانوی ضربدری – ژنووالگوس) یا پرانتزی شدن زانو (زانوی پرانتزی – ژنوواروس) می شود فرد را مستعد ابتلا به آرتروز و دردهای مفصلی می کند .
که بایستی به وسیله ارزیابی بیومکانیکال درمان های ارتوتیک و حرکات اصلاحی در مرکز توانبخشی امید آن را درمان نمود و از ایجاد عوارض ثانویه ی آن جلوگیری کرد.
پای ضربدری یا ژنووالگوم اگر بعد از دوران کودکی و دربزرگسالی همچنان وجود داشته باشد علاوه بر خم بودن زانوها علائم دیگری نیز در پی دارد :
همچنین ممکن است در اثر فشاری که به رباط ها و ماهیچه های بدن وارد می شود باعث بروز درد در مفصل ران ، مچ پا یا پاها شود.
به علاوه حتی اگر یک زانو هم در وضعیت نامناسبی قرار داشته باشد بدن در حالت ایستاده در شرایط نامتعادلی خواهد بود.
در صورت مشاهده علائم زیر ضروری است که به پزشک متخصص مراجعه کنید :
پاسخ این سوال خیر است. نه تنها هر پای ضربدری‌ای نگران کننده نیست بلکه تقریبا همه افراد چنین وضعیتی را در سنین کودکی به مدت چند سال تجربه می‌کنند.
ضربدری شدن پاها یکی از مراحل تکاملی در اندام تحتانی کودکان است و تقریبا همه کودکان این ضربدری شدن را برای یک یا دو سال تجربه خواهند کرد.
پاهای ضربدری که در طول رشد کودک ایجاد میشود، در اغلب موارد با گذشت زمان اصلاح خواهند شد و به هیچ وجه جای نگرانی نیست.
حال بهتر است کمی درباره نحوه تغییر زاویه پای کودکان از بدو تولد تا رسیدن به شکل نهایی آن صحبت کنیم.
در هنگام تولد، تقریبا تمام کودکان پاهایشان به صورت واروس یا پرانتزی است. در ابتدای یک سالگی که کودک بر روی پای خود می‌ایستد و شروع به حرکت می‌کند، پرانتزی بودن پاها تشدید می شود.
پس از مدت کوتاهی، رفته رفته زانوها به یکدیگر نزدیک شده و در ۱۸ تا ۲۴ ماهگی به شکل طبیعی خود می‌رسند. پس بعد از دو سالگی به هیچ وجه نباید پای کودک پرانتزی باشد.
از ۲ سالگی پاها روند والگوس یا ضربدری شدن را آغاز می‌کنند و این روند تا ۴ سالگی ادامه دارد. از ۴ سالگی به بعد، پاها به سمت طبیعی شدن تکامل پیدا می‌کنند و تا ۷ سالگی به شکل طبیعی و نهایی خودشان می‌رسند.
از ۲ سالگی تا ۴ یا ۵ سالگی، پای ضربدری میتواند به صورت طبیعی وجود داشته باشد و جای نگرانی نیست. حال، چه زمانی پای والگوس یا ضربدری غیرطبیعی است و نیاز به بررسی‌های بیشتر دارد؟
در شرایط زیر:
ژنووالگوم معمولاً وقتی در سنین بسیار پایین بروز کند در مراحل اولیه تشخیص داده نمی‌شود. در کودکان و بزرگسالان، پزشک متخصص سعی در تشخیص علت بروز این مشکل می‌کند.
اگر به هرگونه درمانی برای اصلاح این مشکل نیاز باشد باید ابتدا علت آن معین شود.
برای تشخیص دقیق زانو و پای پرانتزی، پزشک متخصص نیاز دارد درباره‌ی سابقه‌ی پزشکی فرد را سؤالاتی را مطرح کند.
سؤالات شامل اطلاعاتی درباره‌ی سابقه‌ی خانوادگی و هرگونه مشکلات از قبل شناخته‌شده در بیمار که ممکن است منجر به ژنووالگوم گردند.
اگر این مشکل با درد همراه باشد، پزشک از بیمار می‌خواهد تا محل دقیق درد و شدت آن و زمان بروز آن را مشخص کند.
پزشک متخصص همچنین موارد زیر را مشاهده خواهد کرد:
پزشک ممکن است به دنبال یافتن الگوهای ناهمواری نیز در کفی کفش‌های فرد باشد. در برخی موارد، پزشک برای بررسی ساختار استخوان‌ها، انجام ام آر آی یا عکس رادیولوژی را توصیه کند.
سلامت و رفاه کامل کودکان برای والدین بسیار مهم است. اگر متوجه مورد غیرعادی و عجیبی در روش ایستادن یا راه رفتن فرزندتان شدید، حتماً با متخصص مشورت کنید.
اصلاح عدم هم‌ترازی پاها یکی از اهداف اصلی درمان زانو ضربدری است. همچنین جراح سعی می‌کند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند و خطر تخریب و ساییدگی مفصل را کاهش دهد.
درمان زانو ضربدری بر اساس علت بروز این مشکل و شدت علائم آن انجام میشود. ممکن است جراح مکمل کلسیم یا ویتامین دی را برای تأمین این مواد ضروری در بدن توصیه کند.
حتی برخی بیماران به مصرف داروهای غیراستروئیدی ضدالتهاب نیاز پیدا می‌کنند؛ مصرف این نوع داروها معمولاً زمانی توصیه میشود که بیمار از مصرف داروهای بدون نسخه نتیجه نگرفته باشد.
درمان عارضه‌هایی که منجر به ژنووالگوم شده‌اند میتواند بهترین روش برای درمان این مشکل بدون انجام عمل جراحی باشد.
یکی از این عارضه‌ها نرمی استخوان نام دارد و به دلیل کمبود ویتامین D ایجاد میشود. درمان این عارضه ساده بوده و سلامت استخوان‌ها پس از آن میتواند به درمان زانوی ضربدری کمک کند.
یکی دیگر از عارضه‌های ناشی از کمبود ویتامین که منجر به ژنووالگوم میشود اسکوروی نام دارد. این عارضه به دلیل کمبود ویتامین C رخ میدهد.
هردوی این عارضه‌ها با مکمل‌های ویتامین D یا ویتامین C و یا انجام تزریقات یا رعایت رژیم‌های غذایی مناسب درمان خواهند شد.
در افراد دارای این ناهنجاری با انجام اسکن کف پا نحوی توزیع فشار در پای فرد سنجیده میشود وکفی طبی متناسب با ناهنجاری های پای فردطراحی و ساخته میشود.
در کفی طبی مخصوص فرد قوه ای طراحی میشود که نحوه ی توزیع فشار داخل مفاصل فرد را به حالت نرمال بازمیگرداند و پای فرد را در راستای مناسب قرار میدهد.
این قوه میتواند در زیره ی کفش طبی ، صندل طبی و یا کفی طبی طراحی شود.
برای بازیابی راستای نرمال زانو استفاده از زانوبند مخصوص فرد توصیه میشود. استفاده از این زانوبند خصوصا در افراد دارای زمینه وراثتی مناسب است.
وظیفه این زانوبند ایجاد یک نیرو در زانو در جهت قرار گرفتن زانو در راستای اصلی است و گاهی نیاز است روی قالب پای فرد ساخته شود.
برای اصلاح راستای پاها، استفاده از بریس و اسپلینت در هنگام شب توصیه میشود. این بریس‌ها خصوصاً برای افرادی مناسب هستند که سابقه خانوادگی ابتلا به زانوی ضربدری را دارند.
وظیفه یک بریس متصل به کفش که شب‌ها از آن استفاده میشود، هل دادن زانو به بالا برای قرار دادن آن در وضعیت صحیحش است.
گاهی اوقات نیاز است که این بریس‌ها با قالبگیری از پای خود بیمار ساخته شوند. برای کودکانی که ژنووالگوم آنها تا 8 سالگی برطرف نمی‌شود، بریس یا آتل ممکن است به رشد استخوان کمک کند.
متخصص طب فیزیکی در جلسات فیزیوتراپی میتواند برنامه تمرینی معینی را برای ژنووالگوم در کودکان به کارگیرد. دکتر میتواند این برنامه را طوری طراحی کند که موجب تقویت عضلات ضعیف شده شود.
با تمرکز روی عضلات خاص نیازمند تقویت، بیمار مبتلا به زانوی ضربدری میتواند بدن خود را در پوزیشن درست قرار داده و تمام انواع تمرینات ورزشی را انجام دهد.
علاوه بر این، حرکت‌های کششی نیز بخش مهمی از درمان زانوی ضربدری است.
هنگامی که مفصل زانو به طور مداوم در موقعیت نامناسب قرار داشته باشد، ساختارهای خاص آن کوتاه و سفت می‌شوند. سفتی مفاصل و عضلات زانو میتواند باعث ایجاد مشکل در بازپروری و تقویت نواحی تحت درمان شود.
به منظور درمان ژنووالگوم دکتر میتواند مفصل زانو را بررسی نموده و ساختارهای سفت شده را مشخص کند. به این ترتیب می‌توان از یک برنامه کششی مناسب برای بهبود وضعیت بیمار استفاده کرد.
دکتر همچنین میتواند با کمک گرفتن از درمان دستی و تکنیک‌های ماساژ به همراه بعضی امکانات مانند امواج فرا صوت برای ایجاد تغییر در وضعیت اندام‌ها و هماهنگ کردن آنها با یکدیگر استفاده نماید.
ارزیابی کامل دکتر میتواند به تعیین نواحی اصلی عامل ایجاد محدودیت در ارتباط با مشکل کمک موثر نماید. در بعضی موارد، عدم قرارگیری صحیح زانو یک عامل ثانویه است که در نتیجه مشکل در ناحیه لگن ایجاد شده است.
با آزاد کردن گرفتگی ایجاد شده در نواحی خاص، می‌توان تعادل لازم را با ترمی‌م کوتاه شدن عضلات یا کشیدگی آنها در محل مفصل زانو ایجاد کرد.
توجه داشته باشید که بدن هر بیمار دارای شرایط خاص و منحصر به فرد برای خود می باشد و به همی‌ن خاطر مشاهده این مشکل در افراد مختلف میتواند دلایل متفاوت و در نتیجه درمان‌های متفاوت داشته باشد.
در بعضی موارد، پای ضربدری یک مسئله بایو مکانیکال است که امکان رفع آن با استفاده از تکنیک‌های فیزیوتراپی وجود دارد.
عمل جراحی زانوی ضربدری با توجه به وضعیت بیمار، سن و درجه شدت بیماری توسط پزشک ارتوپد انجام می شود. جراحی های اصلاح زانو با توجه به محل برش متفاوت بوده و زانوی ایکسی از قسمت استخوان ران اصلاح می شود.
عمل اصلاح رشد: این عمل در کودکان در حال رشد انجام شده و با تکنیک هایی نظیر قرار دادن صفحات فلزی کوچک بر روی قسمت مشخصی از پا برای کاهش سرعت رشد استخوان ها در دو طرف زانو کم می شود.
جراحی استئوتومی Distal Femoral Osteotomy:
این عمل به عنوان بهترین روش جراحی ژنووالگوم جهت حفظ مفصل زانو انجام شده و از سرعت تخریب آن می کاهد.
جراحی از قسمت لترال ران و ساق پا انجام می شود، ابتدا استخوان ها به صورت هدفمند بریده شده و سپس در وضعیت درست و مستقیم کنار هم قرار می گیرند.
علاوه بر اصلاح وضعیت زانو، جراحی استئوتومی سبب می شود تا وزن فرد به صورت متعادل در پا توزیع شده و فرایند تخریب زانو کند شود.
در بیشتر افراد مبتلا به ژنووالگوم ، ورزش میتواند به تنظیم مجدد زانوها و تثبیت آنها کمک کند.
متخصص فیزیوتراپی شما به همراه پزشک، میتواند راه رفتن شما را ارزیابی کرده و تمریناتی را پیشنهاد کند که برای تقویت عضلات پا، لگن و باسن شما طراحی شده‌اند.
ممکن است پوشیدن کفش‌های مخصوص نیز در تسکین علائم مفید باشد.
تمرینات تقویتی می‌توانند ساده باشند؛ مانند بالا آوردن پاها در حالت نشسته یا دراز کشیده. با پیشرفت شما در یک برنامه تمرینی، ممکن است برای موثرتر کردن آن، از وزنه‌های پا نیز استفاده شود.
در اینجا ۵ تمرین برای زانوی ضربدری وجود دارد که میتواند به شما کمک کند:
کلام آخر
ژنووالگوم یا زانوی ضربدری بدشکلی مفصلی است که در کودکان کم سن معمولا خود به خود با افزایش سن کودک اصلاح می شود .
در چنین مواقعی نگران کودکان خود نباشید اما بهتر است به منظور بررسی و ارزیابی های بیشتر به متخصص ارتوپدی مراجعه نمایید .
آخرین نظرات