سندرم پیریفورمیس

عارضه ای است که در آن به دلیل سفت شدن یا اسپاسم عضله پیریفورمیس عصب سیاتیک آزرده میشود و این آزردگی سبب احساس درد در باسن و انتشار این درد به کمر و پشت ران میشود. شیوع سندرم پیریفورمیس در زنان 6 برابر مردان است.

عضله پیریفورمیس عضله کوچکی است که در عمق لگن و باسن قرار گرفته و از یک طرف به استخوان ساکروم یا خاجی و از طرف دیگر به قسمت های بالایی استخوان ران متصل است.

وظیفه عضله پیریفورمیس چرخش خارجی ران و دور کردن آن از محور مرکزی بدن است. اهمیت این عضله در درد های لگن و باسن ناشی از نزدیکی آن با عصب سیاتیک است.

ارتباط عصب سیاتیک با عضله پیریفورمیس در افراد مختلف متفاوت است و همین تفاوت موجب تفاوت در آمادگی افراد برای ابتلا به سندروم پیریفورمیس میشود.
سندروم پیریفورمیس در اسکی بازان، رانندگان، تنیس بازان و دوچرخه سواران بیشتر دیده میشود.

آناتومی عضله پیریفورمیس

عضله پیریفورمیس عضله کوچکی است که در عمق لگن و باسن قرار گرفته و از یک طرف به استخوان ساکروم یا خاجی و از طرف دیگر به قسمت های بالایی استخوان ران میچسبد.

وظیفه عضله پیریفورمیس چرخش خارجی ران و دور کردن آن از محور مرکزی بدن است. اهمیت این عضله در درد های لگن و باسن ناشی از نزدیکی آن با عصب سیاتیک است.
عصب سیاتیک از به هم پیوستن ریشه های عصبی که از استخوان ساکروم خارج میشوند درست میشود و سپس این عصب از زیر عضله پیریفورمیس عبور میکند.

عصب سیاتیک از دو عصب مجزا به نام های عصب پرونئال مشترک و عصب تیبیال درست شده است. این دو عصب در کنار یکدیگر و در یک غلاف مشترک حرکت کرده و در نزدیکی زانو از هم جدا میشوند.
ارتباط عصب سیاتیک با عضله پیریفورمیس در افراد مختلف متفاوت است و همین تفاوت میتواند موجب تفاوت در آمادگی افراد برای ابتلا به سندروم پیریفورمیس شود.

• بطور معمول عصب سیاتیک از جلو و زیر عضله پیریفورمیس عبور میکند.
• گاهی اوقات قسمت پرونئال عصب سیاتیک در بالای عضله پیریفورمیس از قسمت تیبیال آن جدا شده و از بالای عضله عبور میکند.
• گاهی اوقات کل عصب سیاتیک از داخل عضله پیریفورمیس عبور میکند.

 

بیشتر بخوانید : عمل سندروم پیریفورمیس

انواع سندروم پیریفورمیس

دو نوع سندروم پیریفورمیس وجود دارد که عبارتند از:

• سندروم پیریفورمیس اولیه :

این سندروم ناشی از تغییرات آناتومیک همچون شکاف عضله ظاهر می شود. این نوع سندروم کمتر شایع بوده و تنها 15درصد از افراد به این دلیل مبتلا به این سندروم شده اند.

• سندروم پیریفورمیس ثانویه :

این نوع سندروم ناشی از ضربات ناگهانی و آسیب به عضلات لگن و باسن می باشد که این نوع عوامل نسبت به مورد اول بسیار رایج تر بوده و حدود 85درصد عامل مبتلا به سندروم پیریفورمیس به این دلیل می باشد.

علت سندروم پیریفورمیس

علت دقیق سندروم پیریفورمیس ناشناخته است اما این بیماری بیشتر در زنان وجود دارد. مطالعات نشان داده است زنان 6 برابر مردان به سندروم پیریفورمیس دچار می شوند. سندروم پیریفورمیس یک بیماری غیر معمول است و تشخیص آن دشوار می باشد. برخی از مهمترین علتهای سندروم پیریفورمیس عبارتند از:

1. اسپاسم عضلانی در عضله لگن: این اسپاسم می تواند به علت تحریک در عضله پیریفورمیس یا تحریک ساختار مجاور مانند مفصل ساکرولیاک یا ران باشد.
2. انقباض عضله: انقباض ناشی از پاسخ به آسیب یا درد.
3. تورم عضله: تورم ناشی از هر نوع آسیب مثل ضربه و شکستگی .
4. غیر طبیعی بودن ستون فقرات: مانند بیماری اسکولیوز.
5. اختلاف طول پاها: زمانی که طول پاها متفاوت باشد احتمال بروز این سندروم بیشتر است.
6. سابقه جراحی لگن: لگن هایی که قبلا جراحی شده اند در برابر بیماری آسیب پذیرتر هستند.
7. ورزش های شدید: ورزش هایی که باعث ضربه به لگن می شوند می توانند موجب این بیماری شوند.
8. خونریزی در ناحیه عضله پیریفورمیس: هرگونه اختلال در این عضله می تواند عصب سیاتیک را تحریک و موجب سندروم شود.
9. پیچش ناگهانی لگن: در رفتگی و پیچش لگن باعث آسیب به عضله پیریفورمیس می شود.

یک یا ترکیبی از موارد بالا می توانند بر عضله پیریفورمیس (ایجاد درد لگن) و عصب سیاتیک مجاور (باعث درد، سوزنی شدن یا بی حسی در پشت ران، لگن یا پا) تاثیر بگذارند.

علائم سندروم پیریفورمیس

علائم سندرم پیریفورمیس شامل موارد زیر می باشد:

• حساسیت و درد در عضلات باسن
• دردی که ممکن است از پشت به عضلات همسترینگ و گاهی حتی در ناحیه ساق پا منتقل شود.
• عدم توانایی در بالا بردن پا.
• کاهش دامنه حرکت مفصل ران (به ویژه چرخش داخلی ران (چرخاندن ران به سمت داخل).
• درد شدید هنگام چرخش اندام های تحتانی.

دلایل و عوامل خطر

• آسیب‌ دیدگی عضله پیروفورمیس.
• انجام ورزش یا فعالیت بدنی سنگین که سبب کشش بیش از حد این عضله می شود.
• ضعف عضلات لگن.
• نشستن به مدت طولانی.
• فتق دیسک کمر.
• مشکلات نخاعی.
• آسیب دیدگی لگن در اثر وارد شدن ضربه شدید.
• فعالیت‌ های تکراری و شدید.
• ناهنجاری های آناتومیکی این عضله.
• اضافه وزن بیش از حد که سبب وارد شدن فشار بیش از حد به عضلات مفصل لگن می شود.

پیشگیری از سندرم پیریفورمیس

از آنجا که سندرم پیریفیریس معمولاً در اثر ورزش یا حرکاتی مانند دویدن ایجاد می شود که به طور مکرر بر عضله پیریفورمیس تاثیر میگذارد ، پیشگیری اغلب باانجام به انداره و مناسب آن حرکت تحت نظر بهترین متخصص ارتوپد صورت میگیرد.

همچنین شما باید از دویدن یا ورزش در تپه ها یا سطوح ناهموار خودداری کنید. قبل از فعالیت به طور صحیح گرم کنید و شدت آن به تدریج افزایش یابد. هنگام دویدن ، پیاده روی یا ورزش از وضعیت خوبی استفاده کنید. در صورت بروز درد ، فعالیت را متوقف کرده و تا زمان فروکش شدن آن استراحت کنید.

سندروم پیریفورمیس چگونه درمان می‌شود؟

روش‌های مختلف درمان و تسکین درد عصب پیریفورمیس عبارتند از:

• داروهای مناسب برای درد سیاتیک

از آنجا که این نوع درد، غالبا التهابی ست، داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAID) مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن ممکن است به کاهش التهاب در ناحیه آسیب دیده کمک کنند.

استروئیدهای پیریفورمیس
تزریقريال برای درد شدید سیاتیک ناشی از سندرم پیریفورمیس، ممکن است بخشی از درمان باشد.

تزریق پیریفورمیس
یک داروی بی حسی موضعی و کورتیکواستروئید ممکن است مستقیماً به عضله پیریفورمیس تزریق شود تا به کاهش اسپاسم و درد کمک نماید. هدف از تزریق، معمولاً کاهش درد حاد برای امکان پیشرفت در فیزیوتراپی ست.

تزریق بوتاکس
برای اسپاسم مداوم پیریفرمیس که در برابر درمان با تزریق بی حسی/ کورتیکواستروئید مقاوم است، تزریق بوتاکس که یک عامل ضعیف کننده عضله است، ممکن است مفید باشد. هدف از تزریق، کمک به شل شدن عضله و کاهش فشار بر عصب سیاتیک می باشد.

هدف از هر دو تزریق، کمک به پیشرفت بیمار با انجام حرکات کششی و فیزیوتراپی ست، به طوری که وقتی اثر تزریق بر روی عضله کشیده از بین برود، عضله همچنان در حالت کشیده و استراحت قرار داشته باشد.

• سرما و گرما درمانی

با استفاده از کمپرس گرم و سرد می‌توان درمان این بیماری را تسریع نمود که به صورت زیر است:

بسته‌های یخ و ماساژ یخ

به محض بروز درد، در یک موقعیت راحت روی شکم دراز بکشید و حدود 20 دقیقه یک بسته یخ روی ناحیه درد قرار دهید. در صورت لزوم هر 2 تا 4 ساعت تکرار کنید. ترکیب ماساژ ملایم با یخ می‌تواند مفیدتر باشد.

روی شکم دراز بکشید و از فردی بخواهید به آرامی ناحیه دردناک را با یک یخ بزرگ ماساژ دهد. اگر یخ به طور مستقیم روی پوست (به جای بسته یخ) اعمال می‌شود، برای جلوگیری از یخ زدگی زمان را به 8 تا 10 دقیقه کاهش دهید.

اگر معمولا پس از فعالیت‌های خاصی درد افزایش می یابد، بهتر است بلافاصله پس از فعالیت یخ روی ناحیه قرار گیرد.

گرما درمانی

بعضی از افراد دریافته‌اند که جایگزینی سرما با گرما مفید خواهد بود. اگر از یک پد حرارتی استفاده می‌کنید، بر روی شکم دراز بکشید، پد حرارتی را به مدت 20 دقیقه روی ناحیه دردناک قرار دهید. اطمینان حاصل کنید که روی پد حرارتی از به خواب نروید، زیرا ممکن است به سوختگی پوست منجر شود.

• درمان نقطه ماشه ای

گاهی اوقات سندروم پیریفورمیس در اثر نقاط ماشه ای که عموما تحت عنوان گره های ماهیچه ای شناخته می‌شوند ایجاد می‌شود. این گره‌ها معمولا در عضلات پیریفورمیس و یا سرینی وجود دارند. فشار وارد بر این نقاط می‌تواند دردهای موضعی و ارجاعی را ایجاد نماید.

اکثر اوقات نقاط ماشه ای می‌تواند علائمی همانند سندروم پیریفورمیس را به همراه داشته باشد. این مساله یکی از دلایلی است که بسیاری از آزمایشات فیزیکی با نتایج منفی روبرو می‌شوند و در نتیجه زشکان قادر به تشخیص درست مشکل نخواهند بود.

اگر عامل این دردها نقاط ماشه ای باشند، ترکیبی از فشار بر این نقاط، تمرینات کششی و تمرینات تقویتی توصیه می‌شود.

• الکتروتراپی برای سندرم پیریفورمیس

استفاده از تحریک الکتریکی برای باسن با یک واحد تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS) یا تحریک الکتریکی اینترفارنشیال (IFC) انجام می‌شود که به جلوگیری از درد و کاهش اسپاسم عضلانی مربوط به سندرم پیریفورمیس کمک می‌کند.

در مواردی که درد ماندگار است، می‌توان عضله پیریفورمیس را برای تسکین علائم برید، اما این کار به ندرت انجام می‌شود.

• فیزیوتراپی و یا طب فیزیکی برای سندرم پیریفورمیس

اکثر بیماران مبتلا به سندرم پیریفورمیس به متخصص طب فیزیکی مراجعه می‌کنند. پزشک پس از ارزیابی وضعیت بیمار، از روش‌های زیر برای رفع گرفتگی عضله و تسکین درد عضله پیریفورمیس استفاده می‌کند:

روش‌های درمانی طب فیزیکی غالباً با گرما درمانی شروع می‌شود. متخصص طب فیزیکی پد گرمایی را روی عضله باسن قرار می‌دهد. گرما عضله پیریفورمیس را شل می‌کند و درد و گرفتگی آن را برطرف می‌کند.

• اولتراسوند

اولتراسوند نیز یکی از روش‌هایی است که برای ایجاد حرارت عمقی در ناحیه باسن به کار برده می‌شود. امواج صوتی پرتوان در درمان اولتراسوند از پوست عبور داده می‌شود. اثر ایجاد حرارت عمقی اولتراسوند به منظور آماده کردن عضله پیریفورمیس برای درمان‌ دستی و تمرین‌های کششی عضله ایده‌آل است.

• درمان‌های دستی

درمان‌های دستی مانند ماساژ عمقی و گونه‌های تخصصی موبیلیزاسیون (متحرک‌سازی) بافت نرم، در ابتدای دوره درمان سندرم پیریفورمیس به کار برده می‌شود. متخصص طب فیزیکی مفصل ران و پا را در موقعیتی قرار می‌دهد که ارسال سیگنال‌های عصبی به عضله پیریفورمیس متوقف شود.

• ورزش درمانی

ورزش درمانی، به ویژه تمرین‌های کششی، تحریک عصب سیاتیک را از بین می‌برد. انجام دادن تمرین‌های کششی، به خصوص پس از گرمادرمانی و درمان‌های دستی مفید است. متخصص طب فیزیکی بیمار را در حالتی قرار می‌دهد که عضله پیریفورمیس تحت کشش مناسبی قرار بگیرد.

علاوه بر تمرین‌های کششی که در کلینیک انجام می‌شود، متخصص چند تمرین کششی ساده پیریفورمیس را نیز به بیمار آموزش می‌دهد تا در خانه انجام بدهد. تمرین‌های کششی را باید هر چند ساعت یک بار انجام بدهید. هنگام انجام دادن تمرین‌های کششی احتیاط کنید و به خودتان سخت نگیرید تا دچار آسیب‌دیدگی بیشتر نشوید.

وقتی علائم بهتر شد، متخصص طب فیزیکی درمان‌های پیشرفته‌تر، مانند آموزش حالت اندامی مناسب، تقویت عضله و تقویت کلی عضلات بدن را شروع می‌کند. هر چند دوره بهبود و توانبخشی تمام بیماران یکسان نیست، به طور کلی انتظار می‌رود که برگزاری دو یا سه جلسه طب فیزیکی و یا فیزیوتراپی در هفته، به مدت شش تا هشت هفته موجب درمان سندرم پیریفورمیس شود.

• کشش های عضله پیریفورمیس

تمرینات کششی زیر برای رفع گرفتگی عضله پیریفورمیس مفید می باشند.

مطابق شکل زیر حالت طاق باز دراز کشیده و پای مبتلا را روی زانوی پای دیگر قرار داده و کشش را از طریق جمع کردن زانوی مقابل درناحیه انجام دهید حرکت را میتوانید به صورت مقداری مکث در انتهای حرکت و تکرار آن با پای مقابل انجام دهید تعداد انجام ده مرتبه و سه ست قابل انجام خواهد بود.

در برخی موارد ممکن است فیزیوتراپیست متخصص مطابق شکل زیر اقدام به کشش عضله پیریفورمیس نماید همانطور که در شکل ملاحظه می گردد کشش از طریق جمع کردن زانو و چرخش داخل انجام می شود.

مطابق شکل زیر می توانید از طریق استفاده یک توپ و یا فوم رولر در شکل بعدی اندام مبتلا را روی زانوی مقابل قرار داده و کشش همراه با فشار روی توپ و فوم را انجام دهید حرکت با زمان بیشتر نتیجه مطلوب خواهد داشت.

کشش عضله پیریفورمیس می تواند مطابق شکل زیر توسط خود شخص نیز انجام شود. همانطور که ملاحظه می نمایید زانو را به سمت سینه جمع کرده مقداری چرخش به داخل انجام می شود حرکت می‌تواند با مکث در انتها و تنفس عمیق در چند ست تکرار شود.

یکی از ورزشهای مناسب در بهبود گرفتگی های عضلانی ورزش یوگا می باشد. مطابق شکل زیر حرکت یوگا برای کشش عضله پیریفورمیس در پای راست انجام میشود.

برای سهولت در امر کشش می‌توانید مقابل را در زیر تنه قرار داده به نحوی که پاشنه پا در زیر شکم قرار گرفته به سمت زانوی راست خم می شوید این حرکت برای کشش عضله پیریفورمیس بسیار مناسب است.

میتوانید با تماس با کلینیک درد دکتر سیامک مرادی و مشاوره از عارضه خود اطمینان حاصل کنید.همچنین از طریق لینک زیر میتوانید جراحی توسط دکتر سیامک مرادی را مشاهده کنید.

عمل سندروم پیریفورمیس