هیپوترمی یا سرمازدگی (به انگلیسی: hypothermia) یک بیماری عمومی است که به دنبال کاهش دمای بدن باعث آسیب به همهٔ اندام‌ها و اختلال کارکرد آن‌ها می‌شود. متابولیسم گلوکز کاهش یافته و در نتیجه اسیدوز متابولیک رخ می‌دهد.
این وضعیت در صورت پیشرفت و عدم درمان می‌تواند باعث مرگ موجود زنده شود. درمان در این حالت شامل گرم کردن و مراقبت دقیق از فرد آسیب دیده می‌باشد. اگر دمای مرکزی بدن به زیر ۲۵ درجه سلسیوس برسد مرگ (به احتمال قوی) بدون بازگشت اتفاق می‌افتد.

تفاوت هیپوترمی با سرمازدگی

هیپوترمی با سرمازدگی تفاوت دارد. سرما زدگی اندام هایی را که در معرض سرما قرار می گیرند درگیر کرده و دچار آسیب های شدید میکند وحتی گاهی تنها راه درمان آن قطع عضو آسیب دیده میباشد.
هیپوترمی تمام بدن را درگیر میکند و این مشکل در محیطی با دمای بالای چهار درجه نیز ممکن است اتفاق بیفتد.

زمانی که دمای بدن به شدت کاهش میابد بدن فعالیت خود را در جهت گرم کردن و جبران این افت دما شروع میکند و انرژی زیادی صرف میشود. زمانی که بدن تمامی انرژی ذخیره شده موجود را برای گرم کردن و بالا بردن دما مصرف می کند و نمیتواند دما را به حد نرمال برساند این عارضه رخ میدهد.

هیپوترمی اگر به موقع درمان نشود باعث بروز مشکلات جدی مانند حمله قلبی، آسیب کبدی و نارسایی کلیوی شود و یا منجر به مرگ شود. باید توجه داشت که هیپوترمی با سرما زدگی تفاوت زیادی دارد.
سرما زدگی معمولا در محیطی با دمای بسیار پایین اتفاق می افتد و اندام هایی مثل گوش ها، بینی و انگشتان دست و پا را درگیر میکند که در این حالت این اعضا بی حس و سفت شده و تغییر رنگ میدهند و به رنگ سفید مایل به خاکستری یا زرد تغییر میکنند و در صورتی که این صدمات خیلی شدید باشد تنها راه درمان آن قطع عضو میباشد.

چه چیزی باعث هیپوترمی می شود؟

هیپوترمی هنگامی اتفاق می افتد که بدن شما سریعتر از تولید گرما، آن را از دست می دهد.
اگر برای مدت زمان طولانی، در هوای زیر 50 درجه فارنهایت (10 درجه سانتیگراد) یا در آب زیر 68 درجه فارنهایت (20 درجه سانتیگراد) قرار بگیرید، ممکن است دچار هیپوترمی شوید.

برخی از شرایط پزشکی همچنین می تواند افراد را مستعد ابتلا به هیپوترمی کند. اما اگر لباس مناسب نپوشید یا نتوانید شرایط را کنترل کنید، قرار گرفتن طولانی مدت در هر محیطی که سردتر از بدن شما باشد، می تواند منجر به هیپوترمی شود.

چه عواملی باعث هیپوترمی می شود؟

هیپوترمی در اثر افت دمای بدن ایجاد می شود. در این هنگام بدن با استفاده از انرژی ذخیره شده در خود سبب تولید گرما می شود تا جایی که دیگر امکان گرم شدن وجود نداشته باشد. شرایط متفاوتی برای وقوع این حالات وجود دارد.

• هیپوترمی حاد
  زمانی رخ می دهد که دمای بدن به طور ناگهانی کاهش یابد مانند افتادن در آب سرد، خیس شدن ناگهانی یا ماندن در هوای سرد. کوهنوردان، شکارچیان، بی خانمان ها و افرادی که برای مدت طولانی در معرض سرما قرار می گیرند از جمله افراد در معرض خطر هستند.
• هیپوترمی مزمن
  هنگامی که دمای بدن در طول یک بازه زمانی کاهش پیدا کند هیپوترمی مزمن اتفاق می افتد. افراد سالخورده و نوزادان که دیر تر گرم می شوند و افراد کم درآمدکه لباس گرم یا مناسبی در اختیار ندارند، با قرار گرفتن در معرض سرما به مدت طولانی، دچار هیپوترمی مزمن می شوند.
• هیپوترمی ناشی از خستگی
  هنگامی که بدن قدرت کافی برای تولید گرما نداشته باشد، دچار افت دما می شود. افراد بیمار و کسانی که داروهای متفاوتی مصرف می کنند در معرض خطر هستند.
• هیپوترمی بعد از جراحی
  حفظ دمای مناسب بدن پس از بیهوشی دشوار است و هنگامی که دمای بدن پس از عمل جراحی در بیمارستان کاهش یابد هیپوترمی ایجاد می شود.
• قرار گرفتن در معرض هوای سرد
  هنگامی که تعادل بین تولید حرارت بدن و از دست دادن گرما برای یک دوره طولانی مدت از بین برود، هیپوترمی می تواند رخ دهد. هیپوترمی تصادفی معمولاً پس از قرار گرفتن در معرض دمای سرد بدون لباس گرم و خشک کافی برای محافظت اتفاق می افتد.
  کوهنوردان در اورست با پوشیدن تجهیزات تخصصی و پیشرفته که برای آن محیط بادخیز و سرد طراحی شده اند ، از هیپوترمی جلوگیری می کنند.

با این حال ، محیط های بسیار ملایم نیز بسته به سن ، توده بدن ، چربی بدن ، سلامت کلی و مدت زمان قرار گرفتن در معرض دمای سرد می تواند منجر به هیپوترمی شود.
یک فرد بزرگسال ضعیف و مسن در یک خانه ۱۵.۵ درجه ای پس از قطع گرمای خانه می تواند در یک شب دچار هیپوترمی خفیف شود. نوزادان و کودکان در اتاق های خواب سرد نیز در معرض خطر هستند.

سایر دلایل مانند دیابت، مسائل مرتبط با تیرویید، بعضی از داروها، ترومای شدید یا استفاده از مواد مخدر و الکل نیز ریسک هیپوترمی را افزایش می دهد.

 

علائم هیپوترمی

لرز اولین چیزی است که با شروع کاهش دما متوجه آن خواهید شد، چراکه دفاع خودکار بدن در برابر دمای پایین است و در واقع تلاشی است برای گرم‌کردن بدن. علائم و نشانه‌های هیپوترمی عبارت‌اند از:

• لرزیدن؛
• نبض ضعیف؛
• تنفس آرام و کم‌عمق؛
• ازدست‌دادن هوشیاری؛
• تکلم یا من‌من کردن مبهم؛
• گیجی یا ازدست‌دادن حافظه؛
• خواب‌آلودگی یا انرژی بسیار کم؛
• ناهماهنگی در تکان‌دادن دست‌وپا؛
• پوست قرمز روشن و سرد (در نوزادان).

فردی که دچار هیپوترمی است معمولا از وضعیت خود اطلاع ندارد، زیرا علائم سرمازدگی اغلب به‌تدریج شروع می‌شوند.
همچنین، ناتوانی در تفکر که همراه با هیپوترمی اتفاق می‌افتد مانع از خودآگاهی می‌شود. به‌علاوه، تفکر مغشوش ممکن است به رفتار مخاطره‌آمیز منجر شود.

علائم هشداردهنده هیپوترمی چیست؟

مراقب علائم هیپوترمی در خود نیز باشید. اگر دمای بدن شما بسیار پایین بیاید، ممکن است هشیاری کافی را نداشته باشید. با خانواده و دوستان خود درمورد علائم هشداردهنده صحبت کنید تا آن‌ها بتوانند مراقب شما باشند.

• علائم اولیه هیپوترمی:

1. سردی دست و پا
2. صورت پف‌کرده یا متورم
3. رنگ‌پریدگی پوست
4. لرز (در برخی موارد فرد مبتلا به هیپوترمی لرز نمی‌کند)
5. گفتار آهسته‌تر از گفتار معمولی یا کلمات ابهام‌آمیز
6. خواب‌آلودگی
7. عصبانی یا گیج بودن

• علائم ثانویه هیپوترمی:

1. آهسته حرکت کردن، مشکل در راه رفتن یا دست و پا چلفتی بودن
2. حرکات سفت و تکانشی بازو یا پاها
3. ضربان قلب آهسته
4. تنفس آهسته و کم‌عمق
5. سیاه شدن یا از دست دادن هوشیاری

عوامل خطر برای هیپوترمی چیست؟

• سن
  سن یک عامل خطر برای هیپوترمی است. نوزادان و افراد مسن بالاترین خطر ابتلا به هیپوترمی را دارند. این به دلیل کاهش توانایی در تنظیم دمای بدن آنها است.
  افراد در این گروه های سنی باید متناسب با هوای سرد لباس بپوشند. همچنین باید تهویه مطبوع را تنظیم کنید تا از هیپوترمی در خانه جلوگیری کنید.
• بیماری روانی و زوال عقل
  بیماری های روانی، مانند اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی، شما را در معرض خطر بیشتری برای هیپوترمی قرار می دهد. زوال عقل یا از دست دادن حافظه که اغلب با مشکلات ارتباطی و درک اتفاق می افتد نیز می تواند خطر هیپوترمی را افزایش دهد.
  افرادی که قضاوت ذهنی ضعیفی دارند ممکن است برای هوای سرد لباس مناسب نپوشند. آنها همچنین ممکن است متوجه نباشند که سرد هستند و ممکن است برای مدت طولانی در هوای سرد بیرون بمانند.
• مصرف الکل و مواد مخدر
  مصرف الکل یا مواد مخدر نیز می تواند قضاوت شما را درباره سرماخوردگی مختل کند. همچنین احتمال از دست دادن هوشیاری شما بیشتر است، که می تواند در هوای سرد خطرناک در بیرون رخ دهد.
  الکل به خصوص خطرناک است زیرا تصور نادرستی از گرم کردن درون را ایجاد می کند. در واقع باعث می شود رگ های خونی منبسط شوند و پوست گرمای بیشتری را از دست بدهد.
• سایر شرایط پزشکی
  برخی از شرایط پزشکی می توانند بر توانایی بدن برای حفظ دمای کافی یا احساس سرما تأثیر بگذارند. این شرایط عبارتند از:

کم کاری تیروئید، زمانی رخ می دهد که غده تیروئید شما هورمون بسیار کمی تولید می کند
آرتروز
کم آبی بدن
دیابت
بیماری پارکینسون، که یک اختلال سیستم عصبی است که بر حرکت تأثیر می گذارد

موارد زیر نیز می تواند باعث کمبود احساس در بدن شما شود:

1. سکته مغزی
2. آسیب های نخاعی
3. سوختگی
4. سوء تغذیه
5. داروها

برخی از داروهای ضد افسردگی، آرام بخش ها و داروهای ضد روان پریشی می توانند بر توانایی بدن شما در تنظیم دمای بدن تأثیر بگذارند.
اگر این نوع داروها را مصرف می کنید، با پزشک خود صحبت کنید، به خصوص اگر اغلب در هوای سرد بیرون کار می کنید یا در جایی زندگی می کنید که هوای سرد دارد.

• جایی که شما زندگی می کنید
  محل زندگی شما نیز می تواند بر خطر سرد شدن دمای بدن تأثیر بگذارد. زندگی در مناطقی که اغلب دمای بسیار پایینی را تجربه می کنند، خطر قرار گرفتن در معرض سرمای شدید را افزایش می دهد.

راه درمان هیپوترمی چیست ؟

هیپوترمی یک مشکل پزشکی فوریتی است. اگر احتمال می دهید که خودتان یا فرد دیگری دچار هیپوترمی شده است، فوراً با اورژانس تماس بگیرید.
هدف از درمان هیپوترمی، افزایش و رساندن دمای بدن به یک حد نرمال است. تا زمان رسیدن اورژانس برای بهبود اوضاع می توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• فرد را با احتیاط جابه جا کنید.
  بیمار را با احتیاط جابه‌جا کنید. از ماساژ دادن آن ها به منظور بهبود جریان خون بپرهیزید. هر حرکت شدید و اضافه‌ای ممکن است سبب ایست قلبی شود. سعی کنید آن ها را از سرما دور کنید.
• لباس‌های خیس فرد را درآورید.

لباس‌های خیس فرد را درآورید. در صورت لزوم آن ها را پاره کنید تا مجبور به تکان دادن فرد نشوید. کل بدن آن ها، حتی صورتشان را با پتوی گرم بپوشانید.
پتو را روی دهان فرد قرار ندهید. اگر به پتو دسترسی ندارید، از گرمای بدن خود برای گرم کردن آن ها استفاده کنید.
اگر هوشیار هستند، سعی کنید به آن ها سوپ و یا نوشیدنی گرم بدهید، چون این ها دمای بدن را افزایش می دهند.

• از کمپرس گرم استفاده کنید.

از کمپرس گرم و خشک (نه داغ) مانند یک بطری آب گرم و یا یک حوله ی گرم استفاده کنید. کمپرس را فقط روی قفسه سینه، گردن یا کشاله ی ران قرار دهید.
از گذاشتن کمپرس روی بازوها یا پاها خودداری کنید و از لحاف برقی یا پد گرمکن یا لامپ حرارتی استفاده نکنید.
قرار دادن کمپرس روی این مناطق، خون سرد را به سمت قلب، شش‌ها و مغز بازمی‌گرداند که این موضوع می‌تواند مرگبار باشد. دمای خیلی بالا هم می‌تواند پوست را بسوزاند و یا سبب ایست قلبی شود.

• بررسی تنفس فرد

تنفس فرد را بررسی کنید. اگر تنفس آن‌ها به طرز خطرناکی کند است و یا اگر هوشیاری خود را از دست داده‌اند، در صورتی که آموزش های لازم را دیده‌اید اقدامات احیای قلبی- ریوی (CPR) را انجام دهید.

• درمان پزشکی

از لحاظ پزشکی، هیپوترمی شدید با تزریق وریدی مایعات گرم و عمدتاً سرم‌های نمکی درمان می‌شود.
پزشک خون را با انجام اقداماتی دوباره گرم می کند؛ در این پروسه خون بدن را بیرون می کشند، آن را گرم می کنند و سپس به بدن بازمی‌گردانند.
گرم کردن مجدد مجاری تنفسی با استفاده از تجهیزاتی مانند ماسک‌ها و لوله‌های بینی هم می تواند انجام شود.
گرم کردن معده از طریق شستشوی آن و یا استفاده از پمپ معده، به واسطه ی وارد کردن محلول نمکی گرم به درون معده هم می‌تواند به گرم شدن بدن کمک کند.

نگهداری امن از کودکان در سرما

وقتی کودکان بیرون از منزل هستند، اقدامات زیر را برای پیشگیری از هیپوترمی انجام دهید:

نوزادان و خردسالان را با لایه های بیشتری از لباس نسبت به بزرگسالان بپوشانید.
در صورت لرزیدن کودکان، آنها را به داخل ببرید. این اولین نشانه دمای بدن پایین است.
هنگام بازی بیرون از منزل، از کودکان بخواهید که مرتب به داخل بیایند و خود را گرم کنند.
اجازه ندهید نوزاد شما در سرما بخوابد.

نگهداری اتومبیل در سرما

هر زمان در حال مسافرت در شرایط جوی نامساعد هستید، مطمئن شوید که یک نفر از مقصد شما و زمان تقریبی رسیدن شما مطلع است.
به این ترتیب اگر در سرما دچار مشکل شدید، امدادگران اورژانس می دانند کجا باید به دنبال ماشین شما بگردند. داشتن لوازم اضطراری در ماشین برای پیشگیری از هیپوترمی نیز ایده خوبی است.

این لوازم شامل چندین پتو، کبریت، شمع، یک قوطی تمیز که می توانید برف را با آن راحت به آب آشامیدنی تبدیل کنید، کیت کمک های اولیه، غذای خشک یا کنسروی، دربازکن، طناب بکسل، کابل های تفویت کننده، قطب نما و کیسه ای از شن یا خاک گربه ها برای ثبت رد پاهای شما بر روی برف می شود.
تلفن همراه را با خود داشته باشید و باتری آن را تا مقصد حفظ کنید.
در صورت گیر افتادن در سرما، برای پیشگیری از هیپوترمی هر چیزی که لازم دارید را در ماشین همراه خود بگذارید، یکدیگر را در آغوش بگیرید و پوشیده بمانید. ۱۰ دقیقه در هر ساعت ماشین را روشن کنید تا گرم شود.
مطمئن شوید که یک پنجره کمی باز است و لوله اگزوز ماشین هنگام کار کردن موتور، با برف پوشیده نشده است.

در صورت افتادن داخل آب

با رعایت نکات زیر زمان زنده ماندن خود را افزایش دهید:

جلیقه نجات بپوشید.
اگر قصد سوار شدن در قایق را دارید، یک جلیقه نجات بپوشید زیرا امکان شناور بودن را بدون شنا کردن فراهم می کند و به شما کمک می کند تا مدت بیشتری در آب سرد بمانید.

در صورت امکان از آب خارج شوید.
تا حد امکان از آب خارج شوید، مانند بالا رفتن از یک قایق دیگر و یا گرفتن یک شی به خاطر این دلیل که شناور بمانید.

سعی نکنید شنا کنید مگر آنکه جانتان در خطر باشد.
درصورتی که قایق کمکی، شخصی برای کمک یا جلیقه نجات باشد لازم نیست شنا کنید زیرا باعث صرف انرژی شده و مدت زمان زنده ماندن را کاهش می دهد.

بدن خود را در حالتی برای حفظ گرما قرار دهید.
برای کاهش اتلاف گرما در حالی که منتظر کمک هستید از موقعیت بدنی موسوم به وضعیت کاهش فرار گرما استفاده کنید. ب
رای محافظت از بدن، زانوهایتان را به سمت سینه خود بکشید. اگر جلیقه نجات بر تن دارید پاهای خود را محکم به یکدیگر چسبانده و خم کنید و با کمک بازوها سر و گردن تان را حفظ کنید.

لباس خود را عوض نکنید.
در حالی که هنوز در آب هستید، لباستان را تعویض نکنید زیرا همین لباس به شما کمک می کند تا از آب سرد در امان بمانید. تنها زمانی لباستان را تعویض کنید که از خروج خود مطمئن شده باشید. سپس برای خشک و گرم شدن، اقدامات لازم گرمایشی را انجام دهید.