بلوک عصب سلیاک چیست و چگونه انجام می‌شود؟
بلوک شبکه عصبی سلیاک
بلوک شبکه عصبی سلیاک این روش نوعی تزریق است که به منظور کاهش درد های نیمه فوقانی شکمی انجام می شود که به دلیل سرطان، التهاب مزمن پانکراس یا چسبندگی ایجاد شده اند.
این عصب سیگنال های درد را از ناحیه شکمی به مغز منتقل می کند و با بلوک شدن درد منتقل نخواهد شد.
این بلوک درد مربوط به سرطانهای دستگاه گوارش از ابتدا تا حدود نیمه روده بزرگ را از بین می برد!
-طول مدت بیدردی ناشی از بلوک عصبی کوتاه است، اما نورولیز (توسط الکل یا فنل) حدود یکسال بیدردی ایجاد میکند.
درد یک احساس ناخوشایند است درد از شایعترین نشانه‌های بیماری است که به فرد آگاهی می‌دهد که در قسمتی از بدنش اختلالی به وجود آمده است.
شبکه عصبی سلیاک محلی است که در آن اعصاب اسپلانکنیک با هم ارتباط برقرار می‌کنند. این شبکه در بخش قدامی آئورت و رو به پهلو قرار گرفته است.
بلوک عصب اسپلانکنیک (احشایی) روشی کارآمد در رفع دردهای مزمن ناحیه بالای شکم می‌باشد که غالباً در اثر سرطان یا التهاب پانکراس بروز می‌یابد.
اعصاب اسپلانکنیک در دو طرف ستون فقرات قرار گرفته‌اند و به سه دسته سینه‌ای، کمری و لگنی تقسیم می‌شوند. این اعصاب، پیام درد را از اندام‌های شکمی به مغز منتقل می‌کنند.
اعصاب اسپلانکنیک سینه‌ای، کمری و لگنی در گانگلیون‌های سیلیاک، به یکدیگر سیناپس می‌دهند.
بلوک شبکه سلیاک
شبکه سمپاتیکی سلیاک بین مهره های L1 و T12 واقع شده است. بلوک این شبکه برای درمان درد مزمن ناشی از سرطان پانکراس، معده، کیسه صفرا و کبد بکار می‌رود.
قبل از انجام یک بلوک دائمی‌تر با یک عامل نورولیتیک، بایستی بلوک تشخیص با یک بیحس کننده موضعی انجام شود.
جهت بلوک این شبکه بیمار در وضعیت پرون قرار گرفته و با سوزن شماره ۲۰ به طول ۱۵ سانتی متر از زیر دنده دوازدهم و در محاذات مهره اول کمری در فاصله ۸ سانتی متری از خط وسط با زاویه ۴۵ درجه وارد و سوزن را از کنار تنه مهره با عبور داده و در عمق ۱۲-۱۰ سانتی‌متری به شبکه سلیاک دسترسی پیدا می‌کنید.
جهت اطمینان از محل صحیح سوزن کمی ماده حاجب تزریق کرده سپس عکس رادیوگرافی گرفته می‌شود. برای دستیابی به بلوک کل شبکه لازم است تزریق دو طرفه انجام شود.
جهت بلوک تشخیصی در هر طرف ۲۰ml بیحس کننده موضعی و در بلوک دائمی‌تر ۲۰ml اتيل الكل ۵۰% یا فنل ۶٪ تزریق می‌گردد.
بیماری سُلیاک
بیماری سلیاک (به انگلیسی: Coeliac disease) یا اسپروی سلیاک یک اختلال خودایمنی روده باریک با زمینه ژنتیکی (ارثی) است.
در این بیماری گوارشی پرزهای روده باریک آسیب دیده و در جذب مواد اختلال دارد.
در صورتیکه بیماران مبتلا به سلیاک پروتئینی از دسته گلوتن (gliadin) که در برخی از غلات مانند گندم، جو، چاودار و گاه جوی دوسر وجود دارد را مصرف کنند دچار علایم عدم تحمل می‌شوند. ظاهراً ورود گلوتن به سلول‌های پرزهای روده موجب پاسخ سیستم ایمنی می‌شود.
واکنش التهابی ایجاد شده موجب تحلیل پرزهای روده (villous atrophy) و کاهش فعالیت آنزیم‌های روده می‌شود. چون بخش عمده‌ای از جذب مواد غذایی در روده در پرزهای روده انجام می‌گیرد تخریب پرزها موجب سوء جذب می‌شود.
اغلب موارد بیماری سلیاک، ژنتیکی هستند. بیماری سلیاک واگیر یا سرطانی نیست. این بیماری معمولاً به هنگام دوران شیرخوارگی یا اوایل کودکی (دو هفتگی تا یک سالگی) آغاز می‌شود.
امکان دارد علایم هنگامی ظاهر شوند که کودک اول بار شروع به خوردن غذاهای حاوی گلوتن میکند. در بزرگسالان، علایم ممکن است به تدریج و در عرض چند ماه یا حتی چند سال پدیدار شوند.
شیوع سلیاک در اروپا و آمریکای جنوبی ۰/۲ درصد است. تخمین زده شده که حدود 80% بیماران مبتلا به سلیاک، بیماری شان تشخیص داده نمی‌شود. بیماری سلیاک همچنین به نام‌های اسپروی غیر حاره‌ای و بیماری روده باریک حساس به گلوتن هم نامیده می‌شود.
گاهی اوقات ممکن است بیماری سلیاک با بیماری سندروم روده تحریک پذیر اشتباه گرفته شود که در صورت تشخیص اشتباه، بیمارانی که درمان‌های مرتبط با سندروم روده تحریک پذیر را دریافت کنند بهبود نخواهند یافت.
بیشتر بخوانید بلاک عصبی چیست و انواع آن
موارد استفاده
نورولیز پلکسوس سیلیاک از طریق پوست و با هدایت تصویری در اغلب اوقات برای بیمارانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که به درد دائمی و سرکش در ناحیه شکم به علت بدخیمی‌ها و سرطانهای پانکراس معده مری و یا صفراوی و همچنین بیماری سرطانی متاستاتیک کبد در ارتباط با متاستاز‌های گره‌های لنفاوی رتروپریتونیال مبتلا هستند.
استفاده از این روش در کنترل تهوع و استفراغ شدید در بیمارانی که به سرطان پانکراس مبتلا هستند مفید گزارش شده است.
این اثرات سودمند به تأثیر نورولیز پلکسوس سیلیاک بر روی تحرکات معده نسبت داده شده است که به واسطه فعالیت‌های پاراسمپاتیک مهار نشده ناشی از غیر فعال شدن اعصاب سمپاتیک در مجرای گوارشی ایجاد می‌شود.
بلوک پلکسوس سیلیاک باعث کاهش درد در ناحیه شکم در دراز مدت در بیماران می‌شود که به پانکراتیت مزمن مبتلا هستند.
موارد عدم استفاده
در مواردی که بیماران به اختلالات انعقادی و همچنین ترومبوسیتوپنی مبتلا هستند افزایش احتمال خونریزی از این روش‌ها استفاده نمی‌شود.
به واسطه مجاورت پلکسوس سیلیاک و ساختارهای عروقی استفاده از نورولیز پلکسوس سیلیاک برای بیمارانی که به آنوریسم آئورت در ناحیه شکمی و ترومبوز مورال آئورت مبتلا هستند و همچنین در کسانی که عروق سیلیاک در آنها در وضعیت غیرعادی قرار دارد مناسب نیست.
از دیگر مواردی که در آن نمی‌توان از این روش استفاده کرد می‌توان به عفونت‌های ناحیه شکم و سپسیز اشاره نمود. نباید ازنورولیز پلکسوس سیلیاک در بیمارانی استفاده کرده که انسداد احشایی دارند چرا که این روش بر تحرکات گوارشی تاثیر می‌گذارد.
ناتوانی در مشاهده ساختارهای آناتومیک به علت وجود توده‌های بزرگ بافت نرم در پلان‌های چربی برتروپریتونیال از دیگر مواردی است که به واسطه آنها نمی‌توان از نورولیز پلکسوس سیلیاک استفاده نمود.
روشی برای تشخیص و درمان
بلوک کردن شبکه سیلیاک به عنوان روشی برای تشخیص اینکه دردهای پهلو، پشت صفاق و یا بالای شکم بیمار از طریق این شبکه عصبی انتقال می‌یابد یا خیر به کار می‌رود.
همچنین بلوک این شبکه از طریق تزریق مواد بی‌حسی موضعی، تحت C.T. Fluoroscopy Guided برای کاهش دردهای ثانویه التهاب پانکراس نیز استفاده می‌شود.
به علاوه، این روش برای کاهش درد ناشی از بستن شریان‌های کبدی در درمان سرطان (TACE) کاربرد دارد.
دردهای شکمی که ناشی از مشکلات عروق شکمی هستند نیز از طریق این روش قابل تسکین می‌باشند.
پروسه تزریق بلوک سلیاک به چه صورت است؟
ابتدا برای اینکه بیمار آرام شود، برای او دارویی آرام‌بخش تزریق می‌شود، سپس روی شکم یا به پهلو دراز می‌کشد (در این حالت ترانس آئورتیک انجام می‌شود) تا ادامه پروسه درمان برای او انجام شود:
- پزشک ابتدا با استفاده از بی‌حسی موضعی، قسمت مورد نظر را کاملا بیحس میکند.
- با کمک و هدایت اشعه ایکس، یک سوزن نازک را در پشت خود در کنار ستون فقرات قرار می‌دهد و سوزن دیگر را در سمت دیگر ستون فقرات وارد میکند.
همچنین از راهکار درمانی RF برای مهار رشته‌های عصبی برای کاهش درد نیز در صورت صلاحدید پزشک استفاده می‌شود.
- داروهای ضد درد مانند اپی نفرین، کلونیدین یا داروهای استروئیدی برای بیمار تزریق می‌شود.
معمولا این پروسه درمانی کمتر از ۳۰ دقیقه طول می‌کشد و بیمار می‌تواند همان روز به خانه بازگردد و برای بیماران به ویژه افرادی که دچار سرطان هستند، بسیار کاربردی است.
در واقع پس از تزریق بلوک، مصرف داروهای بیماران به شدت کاهش می‌یابد و تسکین درد را شاهد خواهند بود. همچنین دل درد و دل پیچه‌های بیمار به شدت کاهش می‌یابد.
بلوک اعصاب سلیاک تا چه حد موثر است؟
مدت زمان تسکین درد در هر فرد متفاوت است، در برخی بلوک شبکه سلیاک تا هفته‌ها و در برخی تا سال‌ها منجر به بی دردی می‌شود.
به‌طور کلی اغلب بیماران می‌توانند پس از انجام این بلوک به فعالیت‌های عادی خود بازگردند.
در صورت صلاحدید پزشک، بیمار برای ادامه تسکین درد به تزریقات بیشتری نیاز خواهد داشت تا بی دردی در او تداوم داشته باشد.
عوارض کوتاه مدت
- خواب رفتن انگشتان
- افزايش قند خون در بيماران ديابتي
- بروز درد خفيف در محل تزريق
- سرگيجه به هنگام ايستادن
- در صورت بروز هر يک از عوارض زير با کلينيک تماس گرفته شود:
- تب بالاتر از 38 درجه
- قرمزي، تورم، يا خروج مايع چرکی از محل تزريق
- سر درد شديد
- خونريزی از محل تزريق
عوارض جانبی احتمالی
این روش تزریق نسبت به روش‌های قبلی زایای بسیاری دارد اما امکان آسیب رساندن سوزن به آئورت، شریان‌های شکم از جمله شریان‌های روده و کلیه، معده، کبد، و روده‌ها همچنان باقی است.
خوشبختانه احتمال اتفاق افتادن این عوارض بسیار کم است. باید توجه داشت بسیاری از بیمارانی که از سرطان کبد رنج می‌برند، کبدی بزرگ شده غیرطبیعی دارند که احتمال خطا پزشک را بالا می‌برد.
چون سوزن از پرده پوشانند شکم عبور میکند، احتمال عفونت، التهاب این پرده و ایجاد شدن آبسه وجود دارد. می‌توان با استفاده از آنتی بیوتیک‌ها احتمال این عوارض را کاهش داد.
اگر سوزن بیش از حد به بدن وارد شود می‌تواند به نخاع یا اعصاب خارج شده از آن آسیب برساند یا تزریق داخل لایه‌های پوشاننده نخاع انجام شود که باعث از دست رفتن هوشیاری بیمار می‌شود و باید به سرعت تشخیص داده شود تا جان بیمار را تهدید نکند و یا بیمار دچار فلجی دائمی اعصاب آسیب دیده نشود.
چون در این روش برخلاف روش قبلی فقط از یک سوزن استفاده می‌شود، احتمال این عوارض و عوارض دیگر مانند ضعف حرکتی و بی‌حسی پا‌ها کاهش یافته است.
اگر سوزن بیش از حد به سمت سر بیمار قرار داده شود می‌تواند باعث اختلالات تنفسی (به دلیل آسیب دیدن ریه) یا آسیب دیدن مجاری لنفاوی شود.
اگر سوزن بیش از حد به سمت خارج قرار داده شود ممکن است طحال، کبد، کلیه‌ها و مجاری خارج کننده ادرار از کلیه‌ها آسیب ببینند.
می توان احتمال تمامی عوارض گفته شده را با استفاده از دستگاه سونوگرافی به شدت کاهش داد.
چون این بلاک باعث افزایش حرکات روده می‌شود، نباید برای بیمارانی که روده شان مسدود شده است انجام شود. کمتر از 50% بیمارانی بعد از انجام بلاک دچار اسهال می‌شود.
از این بلاک نباید برای اشخاصی که دردهای مزمن شکمی دارند یا مواد مخدر مصرف می کنند استفاده شود. همچنین برای تخریب عصب در بیمارانی که از روش درمانی دیسولفیرام (Disulfiram) برای ترک الکل استفاده می‌کنند نباید از الکل استفاده شود.
