سیاتیک و درد سیاتیک

عصب سیاتیک از جمله بزرگترین و طولانی ترین عصب‌ها در بین اعصاب بدن می‌باشد که در عین حال درگیری آن می‌تواند برای بیمار بسیار دردسرساز هم باشد. درد سیاتیک دردی است که از کمر، به باسن، پشت ران و پشت و یا خارج ساق پا احساس می‌شود.

معمولا دردهای سیاتیکی از ملایم شروع می‌شود و کم‌کم به دردهای مزمن‌تر و سخت‌تر تبدیل می‌شود. حتی ممکن است این نوع دردهای شایع در پا و ساق با احساس کرختی و سوزش و نیز ضعف یا افت حرکتی همراه باشد

علائم سیاتیک چیست؟

علائم سیاتیک می‌تواند، جزئی و تحریک کننده یا شدید و ناتوان کننده باشد. سیاتیک می‌تواند با یک یا چند علائم زیر همراه باشد:

1. درد: درد سیاتیک به طور معمول حسی مانند سوزش یا تیر کشیدن است که از پایین کمر شروع می‌شود. درد پشت پا معمولاً در مقایسه با کمر شدیدتر است.
2. درد یک پا: سیاتیک به طور معمول یک پا را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این وضعیت اغلب منجر به احساس سنگینی در پای آسیب دیده می‌شود. بندرت ممکن است هر دو پا تحت تأثیر قرار بگیرند.
3. بی حسی: درد سیاتیک ممکن است با بی‌حسی در قسمت پشت پا همراه باشد. گاهی اوقات، سوزنی شدن یا ضعف عضلات نیز ممکن است به وجود آید.
4. ضعف در پاها: احساس ضعف در پاها یکی از نشانه های سیاتیک است. احساس سنگینی در پای آسیب دیده ممکن است بلند کردن پا از زمین را دشوار کند. البته توجه کنید که بیماری آتروفی عضلانی هم می‌تواند باعث ضعف در عضلات پا شود.
5. اختلالات خواب: بر اثر سیاتیک درد کمر و پشت پا با دراز کشیدن ممکن است افزایش یابد، که این باعث ایجاد مشکلاتی در خوابیدن می‌شود.
6. علائم ناشی از پوسچر (شکل و حالت بدن): علائم سیاتیک ممکن است هنگام نشستن، تلاش برای بلند شدن، خم شدن ستون فقرات، پیچاندن ستون فقرات، دراز کشیدن و هنگام سرفه احساس شود.

انواع درد سیاتیک

• فتق دیسک بین مهره‌ای
• دژنراتیو دیسک (تخریب دیسک‌های بین مهره ای در قسمت کمری).
• تنگی کانال نخاعی (ستون مهره‌ها در قسمت کمری).
• بیماری اسپوندیلولیستزی (که در آن یک مهره به آرامی بر روی مهره دیگر و رو به جلو می‌لغزد).
• سندرم پیریفورمیس هم نام اختلالی است که در اثر اسپاسم عضله‌ای (گرفتگی عضلانی) به همین نام ایجاد می‌شود. این عضله در نزدیکی عصب سیاتیک قرار دارد و اسپاسم آن باعث فشار بر عصب و بروز درد سیاتیکی می‌شود.
• تومورهای نخاعی که بر روی ریشه‌های عصبی فشار وارد می‌کنند.
• سوانحی نظیر تصادفات اتومبیل یا ضرب دیدن ستون مهره‌ها که موجب آسیب به اعصاب می‌شوند.
• تومورهای خود عصب سیاتیک که البته بسیار شایع هستند.

بیشتر بخوانید : درمان درد سیاتیک به روش اپیدورال گاید فلوروسکوپی

عواملی که درد سیاتیک را افزایش می‌دهد

1. سن: تغییرات وابسته به سن ستون فقرات، مانند فتق دیسک کمر و یا وجود زایده‌های استخوانی روی ستون فقرات از رایج‌ترین دلایل بروز درد سیاتیک است.
2. چاقی: اضافه وزن زیاد، فشار زیادی را به ستون فقرات وارد می‌کند و این تغییرات به عنوان عامل تحریک کننده‌ی درد سیاتیک عمل می‌کند.
3. شغل و حرفه: شغل‌هایی که در آن فرد یه صورت مداوم مجبور به چرخاندن کمر، حمل کردن اجسام سنگین و یا راندن وسایل نقلیه موتوری سنگین و بزرگ برای مدت طولانی است، نقش بسیار اصلی در ابتلای فرد به درد سیاتیک بازی می‌کند. با این همه شواهد علمی و ثابت شده‌ای در این مورد وجود ندارد.
4. نشستن طولانی مدت: افرادی که به مدت طولانی بی حرکت در جایی می‌نشینند و یا زندگی بی تحرکی دارند، بیش‌تر از افراد فعال در معرض ابتلا به درد سیاتیک قرار دارند.
5. دیابت: این بیماری، نحوه‌ی استفاده بدن از قند خون را تغییر می‌دهد و خطر آسیب عصبی در آن افزایش پیدا می‌کند.

پیشگیری از درد سیاتیک

همیشه نمی‌توان از وقوع درد سیاتیک جلوگیری کرد و امکان بروز این مشکل وجود دارد. ولی با انجام دادن کارهای زیر تا حدود زیادی می‌توان از کمر محافظت کرد:

1. مرتب ورزش کردن: برای قوی نگه داشتن کمر باید ماهیچه‌های شکمی و قسمت پایینی کمر تقویت شوند، چرا که این ماهیچه‌ها نقش بسیار مهمی در تنظیم ساختار قامتی و حفظ تعادل دارند. در مورد نوع ورزش‌هایی که می‌توان انجام داد، حتماً با پزشک مشورت کنید.

1. داشتن ساختار قامتی و پوزیشن مناسب در هنگام نشستن: صندلی مناسبی را برای نشستن روی آن انتخاب کنید، یک صندلی باید دارای پشتی یا تکیه گاه استاندارد، دسته‌ها و میله گردان مناسب باشد.

یک حوله کوچک را لوله کرده و پشت خود قرار دهید، این کار به حفظ خمیدگی طبیعی کمر کمک می‌کند. زانوها و لگن در هنگام نشستن باید در یک راستا باشند.

1. استفاده درست و خوب از مکانیک بدن: اگر مجبورید که برای مدت طولانی سرپا بایستید، یک جعبه را زیر پای خود قرار داده و هر بار یکی از پاهای خود را روی آن قرار دهید.

زمانی که جسم سنگینی را از زمین بلند می‌کند، اجازه دهید که پایین‌ترین بخش بدن بیش‌ترین کار را انجام دهد.

کمر خود را صاف نگه داشته و تنها زانوهای خود را خم کنید و جسم سنگین را در نزدیکی بدن خود نگه دارید.

به صورت همزمان اقدام به بلند کردن جسم سنگین و چرخاندن کمر نکنید. اگر جسم خیلی سنگین است از فردی دیگر برای بلند کردن آن کمک بگیرید.

چه کسانی دچار درد سیاتیک می‌شوند؟

• بیرون زدگی دیسک کمر: رایج‌ترین دلیل سیاتیک، بیرون‌زدگی دیسک است. در واقع دیسک‌ها مانند بالشتک‌هایی بین مهره‌های ستون فقرات هستند. این دیسک‌ها با بالارفتن سن، ضعیف‌تر و آسیب‌پذیرتر می‌شوند.

گاهی اوقات هسته‌ی ژلاتینی این دیسک‌ها از بین مهره‌ها بیرون می‌آید و به عصب سیاتیک فشار وارد می‌کند.

تقریباً از هر ۵۰ نفر یک نفر در دوره‌ای از زندگی خود دچار این مشکل می‌شود. یک چهارم این افراد نشانه‌هایی دارند که بیش از شش هفته ادامه می‌یابد.

• تنگی کانال نخاع: بافت طبیعی مهره‌ها گاه ممکن است سبب تنگی کانال نخاع شود و به عصب سیاتیک فشار وارد کند. این مشکل در افراد بالای ۶۰ سال بیشتر دیده می‌شود.
• سندروم پیریفورمیس: پیریفورمیس یک عضله است که در داخل استخوان لگن است. این عضله، آخرین مهره‌ی کمر را به بالای استخوان ران وصل می‌کند. اگر این عضله دچار گرفتگی شود، ممکن است بر عصب سیاتیک فشار وارد کند و سبب درد سیاتیکی شود. سندروم پیریفورمیس در بین زنان شایع‌تر است.
• قراردادن کیف پول در جیب پشت شلوار: سبب تحریک عضله‌ی پیریفورمیس شود.
  البته فکر نکنید که پول زیاد سبب درد می‌شود! اما کیف پول اگر بزرگ باشد و در جیب پشتی شلوار جای داده شود، ممکن است به ماهیچه‌ی پیرفورمیس فشار وارد کند و سبب تحریک آن شود و به دنبال آن دردهای سیاتیکی بروز کند.

بهتر است کیف پول خود را در جیب‌های پیراهن یا جیب جلویی شلوار قراردهید.

• آسیب یا عفونت: دلایل دیگر درد سیاتیکی ممکن است در اثر آسیب عضلانی، عفونت یا شکستگی باشد. بطور کلی، هر بیماری که سبب فشار یا تحریک عصب سیاتیک شود، باعث بروز دردهای سیاتیکی نیز می‌شود.

راه‌های تشخیص درد سیاتیک

در هنگام معاینه: پزشک ماهیچه‌ها را از نظر قدرت و انعطاف پذیری بررسی می‌کند. از بیمار خواسته می‌شود که روی انگشتان پا یا روی پاشنه‌ی پا راه برود. یا در حالی که روی زانو‌های خود نشسته بلند شود.

در یک حالت دیگر از بیمار خواسته خواهد شد که در حالی که روی کمر دراز کشیده، یکی از پاهای خود را بلند کند. درد اگر ناشی از سیاتیک باشد، معمولاً با انجام این کارها شدت خواهد گرفت.

روش‌های عکسبرداری: ممکن است افرادی بدون داشتن علاپمی دچار دیسک شوند که در این زمان از عکسبرداری استفاده می‌شود.

1. رادیولوژی اشعه ایکس: در این روش تشخیصی رشد بیش از حد استخوانی یا زایده‌های استخوانی که به رشته‌های عصبی فشار وارد می‌کند، شناسایی می‌شوند.
2. ام آر آی (MRI): در این روش از امواج رادیویی در یک میدان مغناطیسی بسیار قوی برای گرفتن تصاویری با جزئیات زیاد از کمر، استفاده می‌شود. در تصاویر به دست آمده با این روش دیسک‌های برآمده قابل تشخیص اند.
3. سی تی اسکن (CT scan): از این روش برای بررسی ساختار ستون فقرات استفاده می‌شود. گاهی قبل از گرفتن تصاویر ماده‌ای رنگی هم به فرد تزریق می‌شود، این ماده در اطراف طناب ستون فقرات و رشته‌های عصبی ستون فقرات جریان پیدا کرده و در تصاویر سی تی اسکن به رنگ سفید دیده می‌شود.
4. الکترومیوگرافی (Electromyography): در این روش پالس‌‌های الکتریکی تولید شده توسط اعصاب و پاسخ ماهیچه‌ها به آن‌ها اندازه گیری می‌شود. این روش منجر به تشخیص فشردگی رشته‌های عصبی به دلیل وجود دیسک کمر و یا باریک شدن کانال ستون فقرات خواهد شد.

روش های درمان درد سیاتیک

1- مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئید (NSAIDs)
2- مصرف داروهای شل کننده های عضلانی
3- استفاده از بسته های یخ و / یا گرم
4- انجام کشش های ملایم
5- ازن درمانی در درمان سیاتیک
6- فیزیوتراپی و لیزرورمانی
7- طب سوزنی
8- درمان سیاتیک با رادیوفرکوانسی و تکارتراپی

درمان های فردی که می تواند کمک کننده باشد

• کیسه سرد:
  در ابتدا ممکن است کیسه سردی که چند بار در روز حداکثر 20 دقیقه روی ناحیه درد قرار می گیرد، درد را کاهش دهد. از کیسه یخ یا یک بسته نخود یخ زده که در یک حوله تمیز پیچیده شده است استفاده کنید.
• کیسه داغ:
  بعداز دو یا سه روز، نواحی درد را گرم کنید. از کیسه داغ، چراغ گرم کننده یا یک لحاف گرم کننده بر روی کمترین درجه استفاده کنید. اگر درد ادامه پیدا کرد، کیسه های گرم و سرد را به نوبت جا به جا کنید.
• کشش:
  ورزش های کششی در نیمه پایینی کمر می تواند به داشتن احساس بهتر و کاهش فشردگی ریشه عصب کمک کند.

از حرکات سریع، پریدن یا چرخیدن هنگام کشش خودداری کنید و سعی کنید حالت کششی ر حداقل 30 ثانبه حفظ کنید.

• داروهای بدون نسخه:
  گاهی اوقات مسکن هایی مثل ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم برای سیاتیک مفید هستند.