درد نوروپاتیک، درد ناشی از اعصاب آسیب‌دیده است. این درد متفاوت از پیام‌های درد منتقل شده از بافت آسیب دیده (افتادن، بریده شدن، یا زانوی آرتروزی) در طول اعصاب سالم است. درد نوروپاتیک توسط داروهایی درمان می‌شود که با داروهای درد ناشی از بافت آسیب‌دیده متفاوت است. داروهایی مانند پاراستامول (paracetamol) یا ایبوپروفن (ibuprofen) معمولا در درد نوروپاتیک موثر نیستند، در حالی که داروهایی که گاهی اوقات برای درمان افسردگی یا صرع استفاده می‌شوند ممکن است در برخی از افراد مبتلا به درد نوروپاتیک بسیار موثر باشند.

درد نوروپاتیک(به انگلیسی: Neuropathic pain) عبارت است از درد ناشی از اثر مستقیم یک ضایعه یا بیماری که سیستم سوماتوسنسوری (حسی-پیکری) را تحت تاثیر قرار می دهد و این درد ممکن است علت محیطی (Peripheral) یا مرکزی (Central) داشته باشد. در ارتباط با درد نوروپاتیک ناشی از عوامل محیطی می توان به دیابت و گیلن باره و درد نوروپاتیک ناشی از علت مرکزی به بیماری ام اس و سکته مغزی اشاره کرد. درد نوروپاتیک بیشتر یا نسبتا در زمان های اخیر مورد بررسی قرار گرفته است و می تواند در گروه درد مزمن قرار گیرد. این درد در پی بروز تغییراتی در سیستم عصبی ایجاد شده که منجر به حفظ حس درد در بافت آسیب‌دیده حتی پس از بهبود آسیب/زخم می‌شود. در اغلب موارد، آسیبی که باعث بروز این نوع درد می‌شود مستقیماً سیستم عصبی محیطی و یا مرکزی را درگیر می‌کند. درد نوروپاتیک می‌تواند با تروما (Trauma، آسیب روحی ناشی از یک واقعۀ ناگوار) و یا بیماری‌هایی نظیر دیابت، مرتبط باشد. از جمله سندرم‌های القاکنندۀ درد نوروپاتیک می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: نوروپاتی وابسته به دیابت (Diabetic Neuropathy) نورالژی عصب سه‌قلو (Trigeminal Neuralgia) که یکی از دردناکترین دردهای بشری است.

دسیپرامین (desipramine) یک داروی ضدافسردگی سه‌حلقه‌ای مشابه با داروهای کلاس آمي‌تريپتيلين (amitriptyline) است، که به‌طور گسترده‌ای برای درمان درد نوروپاتیک توصیه می‌شوند. دسیپرامین نیز ممکن است در این شرایط دردناک مفید باشد. در سال ۲۰۱۴، ما جست‌وجوهایی را برای یافتن کارآزمایی‌های بالینی انجام دادیم که در آنها از دسیپرامین برای درمان درد نوروپاتیک استفاده شد.

علل درد نوروپاتی

بیشتربخوانید کنترل درد سرطان در بیماران سرطانی

شایع‌ ترین علل درد نوروپاتی را می‌توان به چهار گروه اصلی به شرح زیر تقسیم‌ بندی کرد:

• تصادف و سانحه
  آسیب دیدن بافت، عضله یا مفصل منجر به بروز درد نوروپاتیک می‌شود. به همین نحو آسیب دیدن و ناراحتی‌های کمر، پا و مفصل ران نیز آسیبی درازمدت را به عصب‌ها وارد می‌کند. ممکن است آسیب اولیه التیام یابد، اما آسیب سیستم عصبی برطرف نمی‌شود. در نتیجه بیمار تا سال‌ها بعد از سانحه از دردی مداوم رنج می‌برد. تصادف یا آسیب‌دیدگی درگیر کننده‌ی ستون فقرات نیز به درد نوروپاتیک دامن می‌زند. فتق دیسک و تحت فشار قرار گرفتن نخاع نیز به فیبرهای عصبی دور ستون فقرات آسیب می‌زند.
• عفونت
  عفونت یکی از علل شایع درد نوروپاتیک است. بیماران مبتلا به HIV یا ایدز از دردی رنج می‌برند که علت قابل توضیحی ندارد. عفونت سیفلیس نیز با درد سوزشی و تیر کشنده‌ی غیرقابل توضیح همراه است. زونا نیز موجب بروز درد نوروپاتیک مزمن می‌شود، ویروس آبله مرغان عامل بیماری زونا است.
• جراحی
  سندرم اندام خیالی نوع نادری از درد عصبی است که بعد از قطع دست یا پا شروع می‌شود. مغز بیمار، علی‌رغم قطع شدن عضو همچنان فکر می‌کند که سیگنال‌های درد را از عضو قطع شده دریافت می‌کند. آنچه عملاً اتفاق می‌افتد این است که عصب‌های نزدیک عضو قطع شده سیگنال‌های اشتباهی را به مغز می‌فرستند. درد اندام خیالی به جز دست یا پا، در انگشتان دست و پا، گوش و دیگر عضوهای جراحی شده‌ی بدن نیز احساس می‌شود.
• بیماری
  درد نوروپاتیک یکی از علائم یا عوارض بیماری‌ها و عارضه‌های مختلفی مانند ام اس ، میلوم مولتیپل وسرطان است. البته تمام بیماران مبتلا به این عارضه‌ها دچار درد نوروپاتیک نمی‌شوند، اما برخی از درد عصبی نیز رنج می‌برند. دیابت عامل ۳۰ درصد از موارد درد نوروپاتی است. دیابت مزمن بر شیوه‌ی عملکرد عصب‌ها اثر می‌گذارد. بیماران دیابتی دچار بی‌حسی و کاهش حسی می‌شوند که درد، سوزش و گزگز دست و پا و انگشتان را به دنبال دارد. درمان سرطان نیز یکی از علل درد نوروپاتیک است. شیمی درمانی و پرتودرمانی بر سیستم عصبی اثر می‌گذارد و موجب تولید سیگنال‌های درد غیرمعمولی می‌شود.

علل دیگر درد نوروپاتی عبارت است از:

• کمبود ویتامین ب
• مشکلات تیروئید
• مشکلات عصب صورت
• آرتریت ستون فقرات
• نوروپاتی دیابتی – این نوعی از آسیب عصبی است که می تواند در افراد مبتلا به دیابت اتفاق بیفتد.
• نوروالژی پست هرپتیک -نوعی درد نوروپاتیک است که بعد از برطرف شدن ضایعات حاد زونا دیده می شود.
• سندرم تونل کارپال: نوعی از درد نورپاتیک است که در اثر فشار روی عصب مدین در مچ دست ایجاد می‌شود،درد ممکن است از نوک انگشتان تا گردن احساس شود.
  اما بعضی اوقات ، پزشکان نمی توانند تشخیص دهند که چه چیزی باعث ایجاد درد نوروپاتی فرد می شود.

آیا به آزمایش نیاز است؟

شاید پزشک و پرستار شما درباره علائمتان از شما بپرسد و آزمایشی انجام دهد. آنها ممکن است این موارد را انجام دهند:

• آزمایش‌های خون
• آزمایش‌های عصبی برای بررسی اینکه آیا اعصاب شما به طور عادی کار می‌کنند یا نه

علایم دردهای نوروپاتیک چیست؟

بیماری نوروپاتی محیطی گزگز کردن، بی‌حسی یا خواب رفتن و احساس سوزش در تمام بدن به ویژه در دست و پا را به همراه دارد. عامل‌های مختلفی باعث ابتلا به نوروپاتی محیطی می‌شود که از آن جمله می‌توان به آسیب‌های تروماتیک، بیماری و قرار گرفتن در معرض مواد سمی اشاره کرد.

نوروپاتی محیطی از آسیب دیدن یا التهاب عصب‌های سیستم عصبی محیطی نشأت می‌گیرد. این عصب‌ها از نخاع به سراسر بدن کشیده می‌شوند. منظور از سیستم عصبی محیطی به گستردگی کل بدن این است که نوروپاتی می‌تواند علائمی را در تقریباً هر نقطه از بدن ایجاد کند، اگرچه اکثر مبتلایان به این بیماری از گزگز، درد و کاهش حس دست و پا شکایت دارند. بیماران گاهی علائم را به صورت حسی توصیف می‌کنند که گویی جوراب یا دستکش پوشیده‌اند و حساسیت‌شان به لمس کاهش یافته است. نوروپاتی محیطی زمانی بروز می‌یابد که عصب‌های محیطی در اثر تروما یا ضربه دیدن، استعداد ژنتیکی، تماس با مواد شیمیایی، دیابت یا پشت سر گذاشتن شیمی درمانی یا پرتودرمانی برای درمان سرطان آسیب دیده باشد.

عصب‌های محیطی بر چگونگی ادراک اطلاعات حسی توسط بدن، نظیر حس لامسه اثر می‌گذارد و عملکردهای یک یک آنها در هر ناحیه از بدن تغییر می‌کند. آسیب جسمی از انتقال صحیح اطلاعات حسی به مغز و نخاع یعنی سیستم عصبی مرکزی جلوگیری می‌کند. نوروپاتی محیطی دست‌ها مهارت‌های حرکتی را ضعیف می‌کند یا توانایی فرد در حس و لمس اشیاء را محدود می‌کند.

اکثر بیماران تحت درمان از نوروپاتی حسی رنج می‌برند که تغییراتی مانند حساسیت به درد را در ادراک حسی ایجاد می‌کند. این نوع از نوروپاتی محیطی علائم بی‌حسی، گزگز و کاهش حس دست و پا را به دنبال دارد. نوروپاتی‌های حسی علل متفاوتی چون دیابت و پشت سر گذاشتن شیمی درمانی و پرتودرمانی دارد.

دیابت سلول‌های عصبی را به دلیل بالا بودن میزان گردش قند در خون تخریب می‌کند. بنابراین تجویز یک رژیم غذایی سختگیرانه با قند پایین و لبنیات و غلات کمتر بخش مهمی از برنامه درمان است.

نوروپاتی محیطی معمولاً به مرور زمان بهتر می‌شود، به ویژه اگر علل مشخصی مانند ابتلا به بیماری یا تماس با مواد سمی داشته باشد که قابل درمان یا مدیریت باشد. ما در کلینیک فیزیوتراپی شمیم بر تسکین درد و درمان بیماری دامن زننده به نوروپاتی تمرکز می‌کنیم.درمان نوروپاتی محیطی تاحد زیادی به علت آسیب عصبی بستگی دارد و روش‌هایی چون رژیم غذایی، دارو درمانی و تغییر در سبک زندگی را شامل می‌شود. از آنجایی که عصب‌های محیطی توانایی اندکی برای بازسازی دارند، درمان زودهنگام آنها ضروری و بسیار مهم است.

اگر کمبود ویتامین علت ابتلا به نوروپاتی محیطی باشد، بیماری را می‌توان به راحتی با مصرف مکمل درمان نمود. اگر دیابت به نوروپاتی محیطی منجر شده باشد، رژیم غذایی و درمان دارویی موثر خواهد بود.

تحریک الکتریکی از روی پوست، تبادل پلاسما، فیزیوتراپی و درمان مادون قرمز از روش‌هایی است که در کلینیک شمیم برای درمان نوروپاتی محیطی از آنها بهره گرفته می‌شود. تغییرات مفیدی از قبیل ورزش کردن، تغذیه سالم، پرهیز از سیگار و مشروبات الکلی، ماساژ و کنترل بیماری مولد نوروپاتی محیطی نیز به درمان بیماری کمک می‌کند.

نوروپاتی دیابتی

آسیب عصبی ناشی از دیابت، نوروپاتی دیابتی نامیده می‌شود. نوروپاتی در کسانی که مدت زیادی مبتلا به دیابت هستند شایع‌تر است و می‌تواند منجر به مشکلات مختلف شود. حدود نیمی از افراد مبتلا به دیابت، نوعی آسیب عصبی دارند. اگر شما میزان قند خونتان را در محدوده هدف نگه دارید، ممکن است به جلوگیری از آسیب عصبی یا تأخیر آن کمک کنید. اگر در حال حاضر دچار آسیب عصبی شده‌اید کنترل قند خون به شما کمک می‌کند تا از آسیب بیشتر جلوگیری کنید و یا آن را به تأخیر بیاندازید. درمان‌های دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند کمک‌کننده باشند.

انواع نوروپاتی دیابتی

• نوروپاتی محیطی
• نوروپاتی اعصاب خودمختار
• مفصل شارکو CHARCOT JOINT
• نوروپاتی اعصاب جمجمه ای
• مونونوروپاتی فشاری
• نوروپاتی فمورال
• نوروپاتی کانونی
• رادیکولوپاتی قفسه سینه ای/کمری
• افتادگی پای یکطرفه

نوروپاتی دیابتی چگونه درمان می شود؟

هدف از درمان رهایی از مشکلات ایجاد شده و پیشگیری از تخریب بیشتر اعصاب است. نخستین گام کنترل قند خون است، زیرا از پیدایش مشکلات جدید و بدتر شدن عوارض قبلی پیشگیری می کند.

۱- در مواردی که قرص ها نمی توانند قند خون را به خوبی کنترل کنند، تزریق انسولین معمولا مفید واقع می شود.
۲- گاهی قرص هایی که برای درمان افسردگی استفاده می شوند، برای درمان نوروپاتی ناشی از دیابت به کار می روند و دارای اثرات مفید در بهبود کیفیت خواب نیز هستند.
۳- هنگام شب می توان از مسکن ها استفاده کرد.
۴- برای بهبود عوارض گوارشی پیشنهاد می شود تعداد وعده های غذایی را افزایش دهید و میزان غذای مصرفی در هر وعده را کم کنید. همچنین از مصرف غذاهای پرچربی و پرفیبر پرهیز کنید.
۵ – برای جلوگیری از ضعف و سرگیجه، تغییر وضعیت ایستادن و نشستن را آهسته انجام دهید. گاهی برای بهبود ضعف اندام ها ممکن است فیزیوتراپی توصیه شود.
۶- به دلیل استعداد ابتلا به عفونت ادراری در مبتلایان به نوروپاتی دیابتی، لازم است مبتلایان به دیابت آب و مایعات بیشتری بنوشند و اگر دچار تکرر ادرار هستند سعی کنند به فواصل منظم، مثلا هر ۳ ساعت یک بار ادرار کنند.

چگونه دردهای نوروپاتیک درمان می شوند؟

برخی از مطالعات در مورد دردهای نوروپاتیک پیشنهاد می کنند که از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی در درمان استفاده کنید. بعضی از افراد ممکن است احتیاج به داروهای قویتر از بین برنده درد مانند ترکیبات مرفین دار داشته باشند. داروهای ضد تشنج و داروهای ضد افسردگی نیز در بعضی افراد موثر است.
در صورت در گیر بودن فرد با بیماری دیگری مانند دیابت کنترل بهتر دیابت می تواند در کاهش درد موثر باشد.
در مواردی که به درمان مشکل جواب می دهند یک متخصص درد ممکن است از روشهای تهاجمی و کاشتن وسایلی برای کنترل درد استفاده کند.
به وسیله تحریکات الکتریکی اعصاب درگیر در دردهای نوروپاتیک می توان به مقدار زیادی از دردها را کاهش داد.
متاسفانه دردهای نوروپاتیک خیلی کم به درمانهای استاندارد جواب می دهند و ممکن است در طول زمان بدتر شوند تا اینکه بهتر شوند.در بعضی از افراد موجب از کار افتادگی جدی می شود.

درمان های مشترک برای عوامل و علائم

نوروپاتی اشکال مختلفی دارد و به تبع آن، درمان های درد نوروپاتیک نیز انواع مختلفی خواهد داشت.
موارد زیر، سه علت و درمان اصلی درد نوروپاتیک است:

اختلال عملکرد چندگانه
وضعیتی که در آن، اعصاب محیطی به طور هم زمان در بیش از یک بخش از بدن دچار اختلال شوند، پلی نورپاتی نامیده می شود.
دیابت، رایج ترین منشأ یا علت پلی نورپاتی است.
درمان مشکل اصلی می تواند وضعیت را متعادل کند و علائم را کاهش دهد.
این درمان، شامل کنترل بهتر قند خون در افراد مبتلا به نوروپاتی دیابتی برای کاهش علائم و پیشگیری از آسیب بیشتر به عصب ها است.

فشردگی عصب
عصب ها در هر نقطه ای می توانند فشرده شده و منجر به درد شوند.
چنین فشاری ناشی از فتق دیسک، به دام افتادن عصب میانی در نشانگان مجرای مچ دستی یا دیگر عوامل است.
عمل جراحی رفع فشار، فشار وارد بر عصب را آزاد ساخته و درد را تخفیف می دهد.
این درمان معمولا زمانی که تعداد کمی از عصب ها تحت تاثیر هستند، موثر است اما زمانی که عصب ها در ناحیه وسیعی فشرده شده باشند، کارساز نخواهد بود.

آسیب به یک عصب
زمانی که یک عصب در اثر ضربه ناگهانی آسیب می بیند، قسمت مجاور و هم چنین نواحی نزدیک به آن می توانند تحت تاثیر واقع شوند.
احتمالا درد نوروپاتیک ناشی از آسیب به یک عصب با گذشت زمان، بهبود می یابد.
به هر حال برای جلوگیری از خطر آسیب های بیشتر، بررسی آسیب اولیه توسط پزشک توصیه می شود.
فهرست مذکور، شامل تمام عوامل نیست. محدوده وسیعی از شرایط می تواند باعث درد نوروپاتیک در سیستم عصبی محیطی و مرکزی شود.
درمان توسط تیم مدیریت درد میان رشته ای برای علائم شدید رایج نوروپاتی مفید است.
در چنین شرایطی، متخصصانی از علوم گوناگون با یکدیگر همکاری می کنند تا علائم بیمار کاهش یافته و عملکرد او بهبود یابد.